Ereğli ilçesine bağlı, Alacabük köyünde bulunan İnönü Mağarası’nda hafriyat çalışmaları 2017 yılında Ereğli Müze Müdürü Ahmet Mercan başkanlığında ve Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi (BEUN) Arkeoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Hamza Ekmen’in bilimsel danışmanlığında 25 kişilik milletlerarası bir takım tarafından başlatıldı.
Keşiften birkaç yıl sonra, İnönü Mağarası’nın 6500 yıl öncesine dayanan bir geçmişi olduğu ve Batı Karadeniz Bölgesi’nin en eski yerleşim yeri olduğunu gösteren kalıntılar tespit edildi. Mağaradaki arkeolojik çalışmalar devam ederken, yerleşim alanı muhafaza altına alındı.
HİTİT HÜKÜMDARLARI, SIKLIKLA YAĞMACI KAŞKALAR’DAN BAHSETMİŞ
Doç. Dr. Hamza Ekmen, İnönü Mağarası hafriyatlarının günümüzden 6500 yıl evvel Kalkolitik Çağ’da insanların burada yaşadığını gösterdiğini ve tarih boyunca mağarada 5 başka periyoda ilişkin yerleşim tespit ettiklerini tabir ederek, 3’üncü kültür katmanında, Anadolu’nun büyük uygarlıklarından M.Ö. 1650 ile 1200 yılları ortasında karar süren Hititler’e ilişkin eşyaların bulunduğunu söyledi.
Hititlerin ‘Geç Tunç Çağı’nda yaşadıkları periyotta muhteşem güç olduklarını, lakin yağmacıları da kapsayan iç sıkıntılarla da uğraştıklarını kaydeden Doç. Dr. Ekmen, “Hititler zaman vakit kendi iç sıkıntılarıyla da uğraşıyorlar ve bu sıkıntıları Hitit Hükümdarları, birinci hükümdarları Hattuşili’den son hükümdarları II. Şuppiluliuma’ya kadar daima lisana getiriyorlar.
Hitit Hükümdarları, Kaşkalar’ın başşehrin kuzeyinde, dağlık ve ormanlık bölgede yaşayan bu mahallî Anadolu halkının Hititler’in zayıfladığı ya da vakit zaman Hitit hükümdarlarının sefere gittiği vakitlerde bu hayat alanlarından inip, Hitit kentlerini, mabetlerini, kıymetli yerleşim alanlarını tahrip ettiklerinden ve elde ettikleri ganimetleri, dağlık ormanlık alanlara, hayat alanlarına taşıdıklarından bahsediyorlar.
Zaman vakit da bunlara karşı çok sıkıntı duruma düştüklerinden bahsediyorlar. Hatta bir Hititçe metinden anlıyoruz ki Hititler, baş ilahları olan Fırtına Tanrısı’nın en değerli kenti Nerik’i dahi bu Kaşkalar’a karşı kaybetmişler. Onlara yalvarır duruma gelmişler” dedi.
‘100 YILDIR SÜREN ÇALIŞMALAR, KAŞKALAR’IN KİM OLDUĞUNA KARŞILIK BULAMADI’
100 yılı aşkın müddettir devam eden Hititoloji çalışmalarındaki çivi yazılı metinlerde ‘Kaşkalara sıklıkla rastlandığını lakin ömür alanlarına dair somut bir keşfin yapılamadığını, Kaşkaların adeta kayıp bir topluluk olduğunu belirten Doç. Dr. Ekmen, “Hitit Arkeolojisi yapan, Hititoloji çalışmaları yürüten bilim insanları Anadolu’nun bu kayıp topluluğunun kim olduğu konusunda yıllardır araştırmalar yapıyorlar.
Neredeyse 100 yıldır hem Hititçe çivi yazılı evraklarda hem de Hitit yerleşim alanlarında ve yakınlarında bir ‘Kaşka topluluğuna ilişkin bir yerleşim yeri bulunabilir mi?’ sorusu arkeologların üstünde en çok durduğu hususların başında geliyor. Ne yazık ki bir asrı aşan bu müddet zarfında elde edilen bulgular, Kaşkalar’ın kim olduğu konusunda çok somut ispatlar sunmadı” diye konuştu.
‘HİTİT NESNELERİYLE TEĞE BİR BENZERLİKLER GÖSTERİYOR’
Hititler’in Zonguldak etrafında karar sürmediğini, mağaradaki hayat biçiminin da Hitit uygarlığına benzemediğini lakin metinlerde Kaşkalar’ın hayat alanı olarak tanım edilen alanın İnönü Mağarası’na benzediğini söyleyen Doç. Dr. Ekmen, “İnönü Mağarası’nda yürüttüğümüz hafriyatlarda 3’üncü katmanda bulduğumuz buluntular, böylesine bir mağara yerleşiminde yaşayan toplulukların üreteceği bulgulara benzemiyor.
Ama bir yandan da bu bulguları, bilhassa metal eşyaları çağdaş periyottaki Hitit bulgularıyla karşılaştırdığımızda neredeyse Hitit nesneleriyle teğe bir benzerlikler gösterdiğini görüyoruz. Bunlara rağmen, İnönü Mağarası yerleşim alanı Hititler’in Hattuşaş üzere, Şapinuva üzere, Tapigga üzere ismini bildiğimiz büyük kentlerde yaşayan bu toplulukların ömür alanlarına benzemiyor.
Ancak mağara ve bulunduğu pozisyon çivi yazılı Hititçe metinlerde Kaşkalar’ı tanım ederken kullanılan coğrafik şartlar ve hayat alanları tanımlamalarına epeyce uyuyor. Biz münasebetiyle buradan yola çıkarak İnönü Mağarası’nın 3’üncü katmanında bulunan ve Geç Tunç Çağı’na tarihlenen bulguların ve buluntuların Eski Anadolu’nun kayıp bir topluluğu olan Kaşkalar ile bağlantılı olabileceğini tez ediyoruz” dedi.
‘KAYIP TOPLULUĞA DAİR BİRİNCİ ARKEOLOJİK DELİLLERE YÖNELİK BÜYÜK İPUÇLARI ELDE ETTİK’
Mağarada, Hitit damga mühürleri ile birebir özellikler gösteren bir damganın, Şapinuva’da bulunan bir hançerin teğe bir özelliklerin yansıtan bir hançerin İnönü Mağarası’nda bulunduğunu, elde edilen bulguların Anadolu’nun kayıp topluluğuna dair birinci ispatlar olduğunu kaydeden Doç. Dr. Ekmen, şöyle konuştu:
“Oldukça küçük bir alanda hafriyat yapıyoruz ve mağaranın 3’üncü katmanı sakinlerinin mağara içinde bulunan kaynak sularına karşı bir tedbir aldıklarının düşünüyoruz. Mağaranın tabanına ahşaplar döşemişler ve 4 başka ahşap yapı üzerinde yaşamışlar ya da bu yapıları depo olarak kullanmışlar. Ahşaplar üzerinde çok sayıda metalden, kilden ve kemikten yapılmış nesneler ele geçti.
Bu yapıtların sayıları bir oldukça fazla, bunları analoji dediğimiz, karşılaştırma ya da kıyas tekniğiyle değerlendirdiğimizde, her biri Hitit kentinde bulunan bir nesnenin neredeyse bir eşi üzere. Hasebiyle bu bulguların hepsini bir ortada düşündüğümüzde Anadolu’nun bu kayıp topluluğuna dair birinci arkeolojik ispatları oluşturduğu istikametinde büyük ipuçları elde etmiş durumda olduğumuzu söyleyebiliriz.”
