Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’nun (TÜBİTAK) aktardığına nazaran tundra, düşük sıcaklık ve kısa yeşerme devirleri üzere çevresel şartlar nedeniyle ağaçların hiç yetişmediği yahut çok seyrek yetiştiği bölgeler.
ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Yönetimi (NOAA) bilgilerine nazaran binlerce yıldır donmuş topraklarda karbondioksit depolayan Arktik tundrası, orman yangınlarının sayısındaki artışla birlikte karbondioksit kaynağına dönüşmeye başladı.
Kuzey kutup bölgesindeki kara ve denizleri kapsayan Arktik’teki değişiklikler, yüksek hava sıcaklıkları ve orman yangınları, büyük karibu (ren geyiği) sürülerinin azalması ve artan yağış ölçüsüyle ilişkilendiriliyor.
Kutup etrafı orman yangınlarının yol açtığı karbon emisyonu 2003’ten bu yana yılda ortalama 207 milyon ton olarak hesaplanıyor. Alaska’da geçen yıl permafrost (donmuş toprak tabakası) sıcaklıkları kayıtlardaki ikinci en yüksek düzeye çıktı.
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Etraf Mühendisliği’nden Öğretim Üyesi Prof. Dr. Orhan İnce, Arktik ve Antarktik bölgelerinin global ortalama sıcaklık artışından çok daha süratli ısındığını ve bunun global iklim sistemi üzerinde büyük tesirleri olduğunu söyledi.
İklim değişikliği nedeniyle Arktik bölgesinde karbon ve metan depolayan permafrostlarda çözülme meydana geldiğini belirten İnce şöyle konuştu:
“Permafrostun çözülmesi, bu gazların atmosfere salımını artırarak iklim değişikliğini hızlandırabilir. Metan, karbondioksitten 25 kat daha güçlü bir sera gazıdır.”
Arktik tundrasının karbon depolayan bir ekosistemden karbon salan bir ekosisteme dönüşmesini iklim değişikliğinin en bariz ve dramatik tesirlerinden biri olarak nitelendiren İnce, şöyle devam etti:
“Bu dönüşüm, sıcaklık artışları, permafrost çözülmesi, orman yangınları ve metan salımı üzere faktörlerle hızlanmaktadır. Sıcaklıkların artmasıyla permafrostun çözülmesi, bu gazların atmosfere salımına neden olur, bu da global ısınmayı hızlandıran bir geri besleme döngüsü oluşturur.”
“Arktik etrafında orman yangınlarının artışı, organik gerecin süratli biçimde yakılmasına yol açmaktadır. Yangınlar sırasında salınan karbondioksit, direkt karbon kaynağına dönüşümü hızlandırır ve yangınlar permafrostu ısıtarak çözülme suratını artırır, bu da daha fazla karbonun özgür kalmasına neden olur.”
“Permafrost çözülmesi, metan salımını da artırır ve metan atmosfere salındığında kısa vadede büyük ısınma tesiri yaratır.”
“Artan sıcaklıklar, Arktik bölgesindeki yağış rejimlerini ve kar örtüsünü de tesirler. Yağmurun artması, erken kar erimesine yol açar ve bu da permafrostun çözülmesini hızlandırır.”
“Değişen kar örtüsü, bitki örtüsünün fotosentez kapasitesini olumsuz etkileyerek karbon depolamayı azaltır.”
“Bu etmenler, Arktik tundrasının karbon depolayan bir ekosistemden karbon salan bir ekosisteme dönüşmesine neden olmuştur.”
İnce, Arktik tundrasının karbon kaynağına dönüşmesinin deniz düzeyi yükselmesi ve lokal su kaynaklarının kirlenmesi üzere ek olumsuz sonuçlara da yol açabileceği ihtarında bulundu.
