Safra kesesi meseleleri içinde ameliyat gerektiren en yaygın nedenin safra taşları olduğunu belirten Genel Cerrahi Uzmanı Doç. Dr. Veysel Umman, dünya genelinde safra kesesi hastalıklarının sindirim sistemi cerrahisinin en sık yapılan operasyonlarından biri olduğunu belirtti.
Taşların oluşum sistemi hakkında da bilgi veren Yeditepe Üniversitesi Koşuyolu Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı Doç. Dr. Veysel Umman, sözlerine şöyle devam etti:
“Karaciğer, bedende birçok hormon sentezi ve metabolik faaliyetin yanı sıra safra üretimiyle de kıymetli bir misyon üstlenir. Safra, bilhassa yağların sindiriminde kullanılır. Yemek yendiğinde karaciğer safra üretmeye devam eder, lakin süratli bir sindirim süreci için safra kesesinde bir ölçü safra depolanır. Depolama sürecinde safra ağırlaşır ve bazen çamur haline gelip vakitle taşlara dönüşebilir.”
’40 YAŞ ÜSTÜ ŞAHISLARDA DAHA SIK GÖRÜLÜYOR’
Safra taşı oluşumunun toplumda hayli yaygın olduğunu tabir eden Doç. Dr. Umman, “Safra taşı her bireyde oluşabilir fakat bilhassa bayanlarda, 40 yaş üstü bireylerde, ailesinde safra taşı hikayesi bulunanlarda, diyabet hastalarında ve obezite üzere metabolik hastalıkları olanlarda daha sık görülür. Safra kesesi taşlarının oluşumunda genetik yatkınlık ve hayat biçimi değerli faktörlerdir” dedi.
‘YEMEKLERDEN SONRA ÜST KARINDA AĞRI İŞARET OLABİLİR’
Safra kesesi taşların bazen belirti vermeden uzun müddet kalabileceğini, ortaya çıkan şikayetlerin de mide rahatsızlıkları üzere farklı hastalıklarda karıştırılabildiğini ya da birebir anda mevcut olabileceğini söyleyen Doç. Dr. Umman, “Safra taşları, safra kesesi içinde kristalleşmiş sert kitlelerdir ve birçok vakit fark edilmez. Lakin birtakım hastalarda ağrı, hazımsızlık, şişkinlik, mide bulantısı ve bilhassa yemeklerden sonra karnın sağ üst bölgesinde rahatsızlık hissi yaratabilir” diye konuştu.
‘SAFRA TAŞLARI BELİRTİ VERMEDEN UZUN MÜHLET KALABİLİYOR’
Safra taşlarının, bazen hiçbir belirti vermeden yıllarca safra kesesinde kalabildiğini lakin ilerleyen süreçte çeşitli hastalıklara yol açabileceğini vurgulayan Doç. Dr. Umman, “Uzun süre zımnî kaldığında, safra kesesinde kronik iltihaplanmaya, (kolesistit) yahut polip oluşumuna neden olabilir. Poliplerin vakit içinde kansere dönüşme riski var. Ayrıyeten, taşların pankreas kanalına düşmesi pankreatit üzere önemli komplikasyonlara da yol açabilir. Hasebiyle vakit varken denetimli bir cerrahi planlama, acil ameliyat gereksiniminden çok daha inançlı ve düşük risklidir” sözlerini kullandı.
AMELİYAT NE VAKİT GEREKLİ?
Hastanın belirti gösterip göstermemesinin ameliyat kararında kıymetli bir kriter olduğunu belirten Doç. Dr. Umman, şöyle konuştu:
“Hastanın safra kesesinde taş olmasına karşın rastgele bir şikayeti yoksa, bu hastalar makul aralıklarla kan testleri ve görüntüleme metotlarıyla takip edilebilir. Lakin taşın boyutu 1 cm’yi aştıysa, safra kesesinde iltihaplanmaya yol açtıysa yahut hastada yemeklerden sonra sağ üst karın bölgesinde ağrı, şişkinlik ve hazımsızlık üzere şikayetler başladıysa, ameliyat kaçınılmaz hale gelir. Hastalar bu türlü durumlarda doktora başvurmayı geciktirirse, safra kesesi büsbütün iltihaplanabilir, safra yollarına düşen taşlar tıkanmaya yol açarak sarılık yapabilir yahut pankreas iltihabı üzere çok önemli meselelere neden olabilir. Daha ileri hadiselerde ise taşlar safra yolunu tıkayarak bu bölgeyi çürütüp karın zarı iltihaplanması üzere hayati riskler oluşturabilir.”
‘SAFRA KESESİNİN BİR KISMINI ALMAK ÜZERE BİR FORMÜL YOK’
Halk ortasında safra kesesinin yalnızca taşlarının alınabileceği yahut bir kısmının bırakılabileceği tarafında yanlış inanışlar bulunduğunu söyleyen Doç. Dr. Umman, “Dünyada böyle bir prosedür yok. Safra kesesi ameliyatlarında kesenin tamamı alınır. İçindeki taşları temizleyip keseyi bırakma üzere bir seçenek kelam konusu değildir. Ameliyat öncesi ya da sonrasında birtakım destekleyici endoskopik sistemler kullanılabilir” dedi.
Bu destekleyici yollara de değinen Doç. Dr. Umman, “Bazen safra taşları, keseden ana safra kanalına düşebilir. Bu durumda ameliyat öncesinde ERCP dediğimiz bir metotla taşları ameliyatsız bir halde çıkarabiliriz. Ancak bu süreç, kesenin içindeki taşlara değil, yalnızca kanala düşüp tıkanmaya neden olan taşlara yöneliktir ve ameliyatın yerini almaz. Bir öteki prosedür ise, bilhassa pandemi periyodunda ameliyatı kaldıramayacak ileri yaştaki hastalar için epeyce ağır kullandığımız perkütan kolesistostomi tekniğidir.
Bu yol ameliyatsız bir müdahale seçeneği olup mutlak tedavi olmasa da vakit kazandırabilir. Bu metotta fazlaca şişmiş olan safra kesesi ciltten girilen bir iğne ve kateter aracılığıyla dışarıya boşaltılabilir. Lakin bu yollar kalıcı tahliller değildir, yalnızca süreksiz rahatlama sağlar. Kalıcı tahlil için bilhassa iltihaplanmaya başlamış olan safra kesesinin alınması gerekir” diye konuştu.
LAPAROSKOPİK KOLESİSTEKTOMİ ALTIN STANDART HALİNE GELDİ
Günümüzde safra kesesi ameliyatlarının büyük çoğunluğunun kapalı (laparoskopik) yolla yapıldığını belirten Doç. Dr. Umman, “Laparoskopik kolesistektomi, yani kapalı sistemle kamerayla yapılan safra kesesinin alınma ameliyatı, günümüzde safra kesesi hastalıklarının tedavisinde altın standart haline gelmiş minimal teşebbüs cerrahi usuldür. Bu teknik, hastalara daha az ağrı, daha kısa hastanede kalış mühleti ve daha süratli düzgünleşme süreci üzere birçok avantaj sunmaktadır. Özel hadiselerde kullanılan farklı cerrahi tekniklerden de bahseden Doç. Dr. Umman, “Bazı hastalarda göbek altından tek bir kesi yapılarak ‘izsiz ameliyat’ uygulanabilir. Ayrıyeten, 2-3 mm çapındaki küçük aletlerle gerçekleştirilen küçük laparoskopi formülü de mevcuttur” tabirlerini kullandı.
‘FLORASAN GÖRÜNTÜLEME TEKNİĞİ AMELİYATLARI KOLAYLAŞTIRIYOR’
“Ancak, laparoskopik prosedürlerde anatomik yapıların net olarak görülmesi her vakit kolay olmayabilir. Bilhassa safra yollarının varyasyonları ve cerrahi yaralanma riski göz önüne alındığında, bu alandaki teknolojik gelişmeleri kullanmak kıymet taşımaktadır” diye konuşan Doç. Dr. Umman özellikle zor olaylarda kullanılan florasan görüntüleme tekniğini anlattı.
Doç. Dr. Umman, ‘’Florasan görüntüleme tekniği, ameliyat esnasında safra yollarını daha net görmemizi sağlıyor. Hastaya ameliyat öncesinde verilen özel bir boya sayesinde kızılötesi kamera ile safra yolları ayrıntılı halde görüntüleniyor. Bu teknik, sıkıntı hadiselerde cerrahi süreci kolaylaştırıyor ve safra yolu yaralanmalarını önlemekte büyük avantaj sağlıyor” dedi.
‘AMELİYAT SONRASI SAĞLIKLI ÖMÜR USULÜ GEREKTİRİYOR’
Safra kesesi alındıktan sonra, sağlıklı bir hayat şekli ve istikrarlı beslenmenin potansiyel problemleri önlemeye yardımcı olduğunu ve birden fazla hastanın doktor önerilerine uyduğu sürece rastgele bir önemli sıhhat sorunu yaşamadan uzun yıllar sağlıklı bir biçimde yaşayabileceğini aktaran Doç. Dr. Uzman, ameliyattan sonraki süreçle ilgili ise şunları anlattı:
“Ameliyat sonrası kimi hastalarda süreksiz olarak post-kolesistektomi sendromu dediğimiz hazımsızlık, şişkinlik ve mide bulantısı üzere şikayetler olabilir. Fakat bunlar ekseriyetle birkaç ay içinde tabiatıyla düzelir. Bu periyotta hastalar yağsız ve istikrarlı beslenmeye ihtimam gösterirse rastgele bir ıstırap yaşamazlar. Zira safra üretimi karaciğerde devam eder ve sindirim süreci olağan formda işler. Hastaların diyetlerine dikkat etmesi, ağır yağlı besinlerden kaçınması ve doktor kontrollerini aksatmaması sağlıklı bir düzgünleşme süreci için değerlidir.”
