Ankara’nın Yenimahalle ilçesinde, 3,5 şiddetinde meydana gelen sarsıntı, başkentlilerde paniğe neden oldu. Gazi Üniversitesi Zelzele Araştırma Merkezi Kurucu Başkanı Süleyman Pampal, depremi kıymetlendirdi.
1944 YILINA DİKKAT ÇEKTİ
Prof. Dr. Pampal, “Ankara’nın depremselliğine baktığımız vakit, etrafında bulunan faal ve yıkıcı zelzele üretme potansiyeli olan faylardan başlamak gerekir” dedi. Bunlardan, Kuzey Anadolu fayının, Bolu-Gerede civarından geçen modülüyle 1944’te 7,4’lük zelzele ürettiğini hatırlatan Pampal, bu sarsıntının, Ankara vilayet sonları içerisinde yaklaşık 350 kişinin hayatını kaybetmesine yol açtığını ve hasara neden olduğunu belirtti. Prof. Dr. Pampal, şunları söyledi:
“ANKARA, TEHLİKE SONLARI İÇİNDE YER ALMAKTADIR”
*Daha evvel 1668’de Bolu-Erzincan ortasının kırıldığı Kuzey Anadolu fayında ‘Büyük Anadolu Depremi’ olarak bilinen zelzelede Ankara’nın çok önemli hasar gördüğü ve can kayıplarına uğradığı kaydedilmektedir.
*Yani Kuzey Anadolu fayı, Ankara’yı etkileyecek aralıkta bulunuyor. Onun dışında, Tuz Gölü fayı diyebildiğimiz Niğde Bor’dan başlayıp Aksaray, Şereflikoçhisar, Haymana’ya kadar gelen yeniden faal bir fay ve 7 üzeri zelzele üretme potansiyeli olan bir fay.
*Deformasyon suratı biraz yavaş olmakla birlikte bu da tarihî devirde yıkıcı zelzeleler üretmiştir ve Ankara, bu fayın, tehlike hudutları içinde yer almaktadır.
“7 VE ÜZERİ SARSINTI ÜRETME POTANSİYELİ OLAN FAY”
*Bir oburu, 1938’de kırılıp Ankara’da hasarlara yol açmış olan Akpınar fayı. Kırıkkale civarındaki faylar etkindir, 6,8’lik zelzele üretmiştir. Güney Batı’da Eskişehir-İnönü fay zonu diye bildiğimiz fay çizgisine ilişkin modüller, Ankara’nın etrafında 7 ve üzeri sarsıntı üretme potansiyeli olan faylardır.
*Ankara, bunların tesirinden muaf değildir. Üstelik de yakın geçmişte ve uzak geçmişte de 1668 ve 1944’te, bunları Ankara yaşamıştır. Kaldı ki o periyotta Ankara’nın yapılaşması, nüfus yapısı, son derece de sonludur. Yani 1944 sarsıntısında Ankara’nın nüfusu 250 bin civarındadır.
*Bugün olduğu üzere çok katlı, ağır üretim prensiplerine uyulmadan, mühendislik hizmeti almadan, yönetmeliklere uygun olmayan bir formda inşa edilmiş yapılar da yoktur.
4 FARKLI FAY ZONUNA VURGU YAPTI
Ankara’da bugün meydana gelen 3,5 şiddetindeki zelzelenin merkezinin Yenimahalle civarı olduğunu kaydeden Pampal, Gölbaşı fayı, Elmadağ fayı, Dodurga fay sınırlarının 3 ila 5, hatta 5’in biraz daha üzerine çıkacak sarsıntılar üretme potansiyeli olan etkin sınırlar olduğunu vurguladı. Prof. Dr. Süleyman Pampal, şöyle konuştu:
*Yani Ankara kent merkezinin yakın etrafındaki faylar, çok sayıda var, etkin fay var fakat bunlar sarsıntı üretme potansiyeli olan faylar değil. Bugün yaşadığımız üzere 3,4 bilemedin 5 şiddetine kadar büyüklükteki zelzeleler vakit zaman mümkündür.
*Çok sık zelzele olmamakla birlikte yılda birkaç tipten zelzelesi Ankara yaşamaktadır. Ankara için tehlike kaynağı, etrafındaki, konuşmanın başında belirttiğim, 4 farklı fay zonudur. Tuz Gölü, Kuzey Anadolu, Eskişehir-İnönü ve Akpınar fayları üzere. Buralarda daha evvel Ankara’ya yakın uzaklıkta 5-6 ortası büyüklükte zelzeleleri de 2000’li yılların başında yaşadık.
*Ancak Ankara içinde, merkezinde büyük hasara neden olmadılar. Bu, bundan sonra olmayacakları manasına gelmez zira Ankara’nın yapı stoku maalesef ‘Ankara, sarsıntı tehlikesinden muaf’ zannedildiği için uzun yıllar zelzele tehlike haritalarında beyaz gösterildiği için zelzeleye sağlam oluşmamıştır. Tam aksine sarsıntıya dayanıksız oluşturulmuştur.
“ANKARA’NIN DA TABANLARI EPEY KÖTÜDÜR”
Ankara’nın tabanlarının, “alüvyon ve Ankara kili” diye bilinen tabanlardan oluştuğunu tabir eden Pampal, “Tüm Türkiye’de olduğu üzere Ankara’nın da tabanları epey berbattır. Tamamı demiyorum ancak yarıya yakın aşağı üst. Alüvyon ve Ankara kili diye bildiğimiz tabanlardan oluşur ve maalesef makus yapılaşmada bu çeşit yerler üzerinde gelişmiştir” sözlerini kullandı. Pampal, şunları kaydetti:
*Ankara’nın muhakkak bölümlerinde kaya yerler, sağlam yerler olmakla birlikte zayıf tabanlar üzerine çok katlı, ağır yönetmelik kararlarına uyulmadan yapılmış bir yapı stoku var. Bunun dışında, son birkaç yıl içinde, Ankara’da merkezi semtlerde gözlemlediğim olumlu bir gelişme de var. İstanbul’a oranla daha da güzel buluyorum.
*Ancak merkezi semtler, bilhassa belirtmek isterim, kentsel dönüşüm çalışmaları çerçevesinde, süratli çalışmalar görüyorum. Artık Tuz Gölü fayı hayli uzun yıllardır kırılmamış. Epeyce fazla güç biriktirdiğini varsayabiliriz.
*Ancak ne vakit olacağını bilemeyiz. Kuzey Anadolu fayı 1944’te Gerede civarında kırıldığı için o fayın tekrar kırılması şu anda kelam konusu değil.
BOLU VE MARMARA SARSINTISI…
Pampal, 1999’da yaşanan Bolu ve Marmara sarsıntılarını hatırlatarak, “17 Ağustos 1999’dan 3 ay sonra, Kaynaşlı sarsıntısı yaşandı. Geçen yıl da bölgede kırılan modül oldu lakin Bolu’nun içinden geçen ve 6-7 civarı sarsıntı üretme potansiyeli olan bir modül var. Şayet orası kırılırsa bilhassa Ankara’nın kuzeybatı kesitlerinde, Bolu tarafına düşen kısımları, maalesef sarsıntıya güçlü olmayan yapı stokunun değerli bir kısmı bu bölümlerde bulunmaktadır, etkilenecektir. O bakımdan önümüzdeki periyotta şu tarihte sarsıntı olur demek mümkün değildir. Olabilecek kaynaklar belirlidir. Ne vakit olacağını bilmek mümkün değildir ancak 7’nin üzerinde sarsıntı üretme potansiyeli var bu faylarda. O bakımından Ankara’nın da tüm Türkiye’nin olduğu üzere yapacağı şey riskleri azaltmaktır” diye konuştu.
“PROJELER OLARAK HAYATA GEÇİRİLMESİ LAZIM”
Riskleri bir an evvel azaltmak için eldeki imkanların, kentsel dönüşüm çalışmaları olduğuna işaret eden Pampal, “Bu çerçevede, çalışmaları hızlandırmak lazım” dedi.
İstanbul’da zelzele olacağı konuşulduğu vakit insanların Ankara’ya yahut Türkiye’nin öteki yerlerine göç ettiklerini, evvelce beri toplum hafızasında “Ankara’da sarsıntı olmaz” konusunun yer ettiğini belirten Pampal, “Ankara’da zelzele olmaz konusu gerçek değildir. Türkiye’nin sarsıntıdan muaf santimetrekaresi yoktur. Biraz abartılı gelebilir fakat doğrudur. Sarsıntı, aralık de tanımaz, illa bir yerleşim alanının altında kalan fayın kırılması gerekmez. Kaldı ki Ankara’yı söyledim. Dört tarafında yıkıcı sarsıntı üretme potansiyeli olan faylar var. O bakımdan bir an evvel Ankara’nın da kentsel dönüşüm yasası uygulamalarının hızlandırılmasına, etrafa yaygınlaştırılmasına, bildiğimiz kimi çok makus stokların olduğu yerlerde, değerli, öncelikli projeler olarak hayata geçirilmesine gereksinimi var.” değerlendirmesini yaptı.
