Son periyotta artan soruşturma, gözaltı ve tutuklamaların ardından İstanbul Barosu Lideri Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu hukuksal süreci kıymetlendirdi.
Yöneltilen sorular ve Kaboğlu’nun cevapları şöyle:
“TUTUKLAMALAR DAİMA İHLALİ GÖSTERMEKTEDİR”
– Son periyotta sizin de çok lisana getirdiğiniz halde artan hukuksuzluklar var. Her güne yeni bir gözaltı, tutuklama haberleriyle uyanıyoruz. Bu gelişmeler çok arttı. Siz bunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Ayrıyeten 12 Eylül periyodunu yaşamış birisi olarak o günden bugüne neler değişti? Nasıl gözlemliyorsunuz?
– Çabucak şunu hatırlatalım. Türkiye Cumhuriyeti, anayasal bir devlettir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası yürürlüktedir ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na hürmet göstermek, bütün anayasal kuruluşların vazife ve sorumluluğudur. Esasen anayasal kuruluşlar misyon, yetki ve sorumluluk çerçevesinde kendi vazifelerini yerine getirirler. Bugün, son aylarda bilhassa ağırlaşan aramalar, konutlara baskınlar, gözaltılar, tutuklamalar aslında ölçü olarak baktığımız vakit anayasal kararların birçok hususunun sistematik ve daima ihlalini göstermektedir. Bir kişi hata işlemiş, kuşkulu, kuşku yaratmış olabilir lakin o kişi hangi süreçle kendi işlediği varsayılan hatanın ortaya çıkarılacağı konusu anayasada, ceza kanununda, ceza muhakemeleri kanunda yazılıdır. Söze çağırma böyledir. Arama tıpkı çerçevede yer alır. Gözaltına almanın kuralları var. Hele hele tutuklama, çok istisnai bir durumdur, yaptırımdır. Bilhassa isimli denetim seçeneği geldikten sonra artık tutuklama büsbütün istisnai bir duruma, büsbütün ağır cezalı hata üstü hâliyle sonlu kalması gereken bir uygulamadır.
“SON UYGULAMALAR, ANAYASANIN KARARLARINA MUHALİF TUTUKLAMALARDIR”
Son aylarda, bilhassa Ekim 2024’ten bu yana şahit olduğumuz son 4-5 aylık uygulamalar, aslında anayasal çerçeveye, anayasal kurallara, anayasanın emredici ve yasaklayıcı kararlarına alışılmamış yol ve sistem izlenerek yapılan tutuklamalardır. Bu açıdan olağan ki adap yanlıştır. Yol yanlış olunca çabucak şöyle bir kuşku doğuyor. Sanki temele ait gerçek evrak ve bilgi olmadığı için mi yordam karartması yapılıyor diye. Nitekim işte mahpusa konulan birçok seçilmiş siyasi şahsiyet, belediye liderleri, avukat; önce arama yapılıyor, gözaltına alınıyor, tutuklanıyor, daha sonra iddianame, haftalar ve aylar sürüyor. Özgürlüğünden alıkonuluyor. Bu açıdan bakıldığı vakit bu tablo aslında 12 Eylül, 12 Mart üzere geçmişe gittiğimiz vakit, son 50-55 yıllık bir periyoda gittiğimiz vakit birincidir bu türlü bir uygulama. Uygulamalar dizisi birinci defa karşımıza çıkıyor. Maksat aldığı kitlelerin genişliği, yapılan süreçlerin keyfiliği ve sürekliliği açısından bunlar birincidir. Bu açıdan aslında hukuk devleti ya da demokratik hukuk devleti olma özelliğimizin daima sorgulanması manasına gelmektedir. Zira anayasamızın ikinci hususuna nazaran Türkiye Cumhuriyeti, insan haklarına saygılı, demokratik ve laik, toplumsal bir hukuk devletidir.
DEMOKRASİ YORUMU
Oysa bu uygulamalar hukuk devletinin taban gereklerini daima ve sistematik bir biçimde ihlal etmektedir. O nedenle hem bunları daima gündeme getirmek, bu bahislerde hakikat bilgi vermek, daima bunları kınamak, anayasaya ters olduğunu öne sürmek fakat birebir vakitte bu süreçleri yapan kamu vazifelilerinin, yargı mensuplarının da Anayasa’nın 19 ile 40’ıncı hususları ve Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 141’inci unsurları gereği sorumluluğunun olduğunu da daima hatırlatmak ve devletçe örneğin haksız tutuklama nedeniyle ödenecek tazminatı onlara ödetmek… Bu açıdan mevzuya baktığımız vakit husus hukuksal lisanla açıklanmayı zorlaştıracak boyutlara ulaşmıştır. Daha çok siyasal lisanla tahminen bunları açıklamak daha kolaydır lakin biz tekrar hukuk yolunu, hukuk yerini bırakmamak durumundayız. Demek ki Anayasa’ya tümden terstir. Bir tıp demokratik çevrelerin, siyasetin alanının daha da daraltılması hedeflenmektedir. Demokratik toplum daha çok baskı altına alınarak 2017’de kurulan ve benim ‘Parti başkanlığı yoluyla devlet başkanlığı ve yürütme’ olarak isimlendirdiğim 2017 kurgusunun sürdürülemez özelliği, bu kurgunun mimarları tarafından da anlaşılmıştır.
“BU KURGUNUN MİMARLARI CUMHUR İTTİFAKI TARAFLARIDIR”
Kimdir bu kurgunun mimarları, Cumhur İttifakı taraflarıdır. Yani Adalet ve Kalkınma Partisi’yle Milliyetçi Hareket Partisi. Bu anlaşılmıştır. Sürdüremez özelliğinin itirafıdır. İki kıymetli gösterge var bunun için. Bir, bütün bu operasyonlar. İki, yeni anayasa söylemi. 2017’de yapılan anayasa değişikliği, bilindiği üzere hükümeti bile tasfiye etti. Olumlu idiyse neden Türkiye bu türlü bir ortama sürüklendi, neden toplumu fakirleştirildi? Neden o vakit 2017’de yapılan anayasa değişikliğine bile alışılmamış uygulamalar yapılıyor? Şayet 2017 hakikaten düzgün idiyse o vakit neden sivil anayasa arayışı oluyor? O vakit ana çıkmaza, ana kısır döngüye geliyorum. O da şu, yapılan operasyonların birden fazla terörle temaslı olarak addolunan yazılar, konuşmalar, telefon görüşmeleri, kelamlar vesaire lakin anayasa değişikliğine ‘hayır’ diyenler de terörist ilan edilmişti. Ben de 2017 anayasa değişikliğine sadece hayır demedim. Tıpkı vakitte geniş çaplı kampanyalar yaptım, yürüttüm. Hayır zira 2017 anayasa değişikliği yürürlüğe girerse Türkiye toplumunu çıkmaza sürükleyecek diye.
“KİM Kİ SARAY REJİMİNİ DESTEKLEMİYORSA…”
Çünkü terör yaftası o kadar kolay vuruluyor ki, kim teröristtir dediğimiz vakit, kim ki saray rejimini, kim ki Cumhur İttifakı’nı, kim ki Cumhur İttifakı görüntüsü altında parti başkanlığı yoluyla devlet başkanlığını ve yürütmeyi desteklemiyorsa ‘o teröristtir’ denebilecek bir eşiğe geldik. O nedenle çok dikkatli olmamız gerekiyor. Dayanışma halkalarını çok genişletmemiz gerekiyor. Artık daha evvelce olduğu üzere şu kişi şu dünya görüşünden, o kişi öbür dünya görüşündendir, ona oh olsun, buna olmasın diye değil. Biz İstanbul Barosu olarak bilhassa ben İbrahim Kabaoğlu, İstanbul Barosu Başkanlığı’na adaylığımı koyduğum 9 Ağustos 2024’ten bu yana dillendirdiğim üzere hukuk ortak paydasında birleşmek durumundayız. Bu durumda gözaltına alınan gazeteciler, belediye liderleri; kayyum uygulaması, siyasetçiler, baroya yönelik operasyon, hepsinin ortak paydası anayasaya ve hukuka hürmet duymamaktır. Bunların ihlalidir. Bu bakımdan ortak yarar oluşturmak çok değerlidir.
“2017’DE 200 YILLIK BİRİKİM TABANA VURDU”
– 1980’lerden bu yana birinci sefer bu türlü bir şeyle karşılaştığınızı bahsettiniz hukukî açıdan. O devirde de tekrar terör suçlaması vardı. Siz yıllardır bir hukukçu olarak üniversitelerde öğrencilere, TBMM çatısı altında halka bunları anlattınız. Yani bir hukukçu olarak tekrar bu türlü bir durumla karşılaşabileceğiniz aklınızın ucundan geçer miydi? Umutlu musunuz yoksa daha ürkütücü bir yere gidiyor mu Türkiye?
– Olağan 12 Eylül öncesi 12 Mart’ta ben hukuk fakültesi öğrencisiydim. Birinci sınıfta anayasa hukuku dersi öğrenen öğrenciydim. 12 Mart’ı yaşadım. Zira 27 Mayıs’ta ilkokul öğrencisiydim. 12 Eylül’ü yaşadık. Sonraki gelişmeleri yaşadık. Ben 12 Mart’ta hukuk öğrencisiyken, 12 Eylül’de yardımcı doçentken daima daha uygun olacağı biçiminde bir gelecek kurgusu öngördük. Bugüne gelineceğini, hiçbir vakit bu kadar çökeceğini, tabana vuracağını, hukuk güvenliğinin ortadan kalkacağını, sistemin çökeceğini öngörmemiştim. Ne yapmalı sorusuna teslim mi olalım, uğraşa devam mı edelim? Burada iki değerli konu var. Birincisi, öz tenkit olarak biz bütün bu geçen on yıllarda verilen çabaların sonucu olarak kazanımları fark edemedik, sahiplenemedik. 80’li, 90’lı, 2000’li yıllar ve 2004-2005’te Türkiye anayasacılığında çabucak hemen doruğa ulaşmıştık. O birikimi gereğince fark edemedik ve sahiplenemedik. 2017’de ise 200 yıllık birikim tabana vuruldu, tasfiye edildi ve biz o tasfiyeyi bile fark edemedik. Demek ki tepe ile çukuru fark edemedik.
“MEDYA, BAKANIN PARTİ KONGRESİNDEKİ KONUŞMASINI VERİYOR”
Bugün medya bile ‘Hükümet, kabine ne vakit toplanacak’ diyor. ‘Kabineden hangi kararlar çıkacak’ biçimde açıklamalar var. Meğer bunlar büsbütün anayasal ve siyasal dezenformasyon, hükümet yok. Bakanlar Kurulu yok. Siyasal sorumluluk yok. Siyasal karar alma düzenekleri yok lakin medya, örneğin bir Milli Savunma Bakanı’nın parti vilayet kongresindeki konuşmasını veriyor. Medya mensupları çok şey bildiklerini varsayarak onu yorumluyorlar fakat şunu söyleyemiyorlar. ‘Bakan, parti vilayet kongresinde konuşma yapamaz. Bakan, devlet memurudur, siyaset yapamaz’ diyemiyorlar. Demek ki hukuku kirlettik, siyaseti kirlettik, kavramları kirlettik, toplumu da yoksullaştırdık. Çevreyi yaktık, yıktık. İşte bütün sorun, bunların farkındalığının yaratılması, bu farkındalık, bu mevzuyu bilenlere daha çok kelam hakkı tanınarak yaratılabilir. Bu farkındalık, medyanın daha çok bilgilenmesiyle ve bilgilendirilmesiyle yaratılabilir. Bu bir çeşit öz tenkit ve farkındalık eksikliği.
“SEÇİM YAKLAŞTIKÇA SARAY VE ETRAFI BÜYÜK BİR TELAŞA KAPILIYOR”
Umut kaynağı ise bu kadar baskıya karşın, epey uydurma görüntülerle seçim kazanmalarına karşın, bu kadar anayasa değişikliği yoluyla tarihimizde hiçbir vakit olmayan, şu anda yeryüzünde diğer hiçbir devlette bulunmayan yetkilerin bir şahısta toplanmasına karşın hiçbir vakit iktidar garantisi yoktur. İktidarı sürdürme sorunu var. Seçim yaklaştıkça saray ve etrafı büyük bir telaşa kapılıyor. O vakit bir yandan demokratik topluma saldırıyor, öbür yandan siyasal topluma saldırıyor. Bir yandan demokratik siyaset alanını daraltıyor, öte yandan sivil toplumu sindirmeye çalışıyor lakin nereye kadar…Bir türlü Türkiye’nin geri kalan yarısını sindiremedi. Bu durum prestijiyle bu tablonun özeti şu. 2017 değişikliği sırasında bu değişikliği planlayanlar, büyük ölçüde siyasal egemenliğe el koydular ancak toplumsal egemenliğe hâkim olamadılar. Şu anda demek ki bizim elimizdeki koz, toplumsal egemenliği onlara verip vermeyeceğimizde düğümleniyor.
KURULTAY YORUMU
– Siz de 9 Ağustos’ta adaylığınızı açıkladığınızda İstanbul Barosu’nun hukuksuzluklara daha faal bir tepki vereceğini söylemiştiniz. Her türlü hukuksuzluğa karşı açıklamalarınız, hareketleriniz oldu. Bunun sonucunda da size yönelik de bir soruşturma açıldı. Hatta görevinizden alınmanız, yönetim kurulu üyeleriyle birlikte görevlerinize son verilmeniz istendi. Buna ait de pazar günü fevkalâde genel konsey toplanacak. Bununla ilgili neler söylersiniz?
– Pazar günü yapacağımız harikulâde genel heyetin kıymeti şu. Bu, sıradan inanılmaz genel şura değildir. Bu, İstanbul Barosu Başkanı’nın genel şuraya davet bildirisi sonucu toplanan bir genel konsey değildir. Bu, aslında İstanbul Barosu’nu yönetmek için 20 Ekim 2024 günü bizimle yarışan küme temsilcilerinin ve daha evvel İstanbul Barosu’nu yönetmiş liderlerin ortak iradesini yansıtan bir genel konseydir. Bu genel heyet, seçimli bir genel şura değildir lakin misyondan alma operasyonuna karşı ‘Hayır. İdarenin, kümesinin görüşlerini biz paylaşmıyoruz, benimsemiyoruz ancak bizim irademizle seçilen idare lakin bizim irademizle son bulur vazifesi. Seçimle gelen seçimle masraf. Buna hayır diyoruz’; o vakit demokrasi, hukuk kuralları çerçevesinde cereyan eder. Hukuk dışı demokratik iradeye müdahale püskürtülür. İşte bu bakımdan ben 23 Şubat günü harika kurultayı, ‘hukuk yoluyla demokrasi kurultayı’ olarak nitelendiriyorum. Bütün meslektaşları, İstanbul Barosu üyelerini bu kurultaya, 20 Ekim günü ortaya koydukları iradelerini müdafaaya, sahiplenmeye çağırıyorum. Bu kurultaya sırf İstanbul Barosu üyeleri değil, bütün Türkiye’den iştirak kelam konusu olacak. Türkiye ile hudutlu değil, ulusal ölçekte hudutlu değil; Avrupa’dan da ağır iştirak bekliyoruz.
