Burada, bunu tercih ederse hem İsrail’in güvenliği konusunda daha akla yatkın adım atılmış olur” açıklamasını yaptı.
Dışişleri Bakanı Fidan’ın, merkezi Katar’da bulunan El Cezire Arapça’ya verdiği röportajın ikinci kısmı yayınlandı. Fidan, Suriye’de muhalefete bir takviye sunulup sunulmadığına ait soru üzerine, baştan beri muhalefeti daima desteklediklerini belirtti. Fidan, şu değerlendirmede bulundu:
*Özellikle son yıllarda dayanağımız daha kıymetli hale geldi. Şundan ötürü, içeride olan iç savaştan ötürü milyonlarca insan Türkiye’ye geldi. Artık daha fazla insanın gelmemesi için muhalefetin denetimi altında bulunan yerlerde 5 milyondan fazla insan yaşıyordu. Bu insanların da Türkiye’ye gelmesi kelam konusu olabilirdi şayet rejim kuzeye yanlışsız ilerlerse.
*Dolayısıyla ilerlememesi için hem muhaliflerin kendi ortasında güçlü olması gerekiyor, hem de İran ve Rusya ile sağlanan ateşkes sisteminin devam etmesi gerekiyordu. Biz bunu yaptık. Hem ateşkes sistemini devam ettirdik hem de muhaliflerin denetimi altında bulunan, 5 milyondan fazla Suriyelinin yaşadığı bölgelere dayanak götürdük. Buralardaki halk zira öbür türlü Türkiye’ye gelecekti.
*Türkiye’de olan öteki kardeşlerimize büyük bir gururla mesken sahipliği yaptık. Onlar da sağ olsunlar alın teriyle çalışan beşerler. Hakikaten dürüst, namuslu beşerler. İnşallah artık yeni Suriye’de hepsi itimatla kendi ülkelerine dönerler.
“DİĞER ÖRGÜTLERİN BAŞINA GELENLER ORTADA”
Suriye’deki yeni idare ve Geçiş Hükümeti’nin Cumhurbaşkanı Ahmet Şara hakkında İslamcı art planıyla ilgili, radikal art planı olabileceğine dair telaşların olduğu belirtilerek, “Birden çok farklı bir değişim oldu ve bir olgunluk gösterildi ve siyasi telaffuz de çok önemli değişti. Bunu nasıl okuyorsunuz” diye sorulması üzerine Fidan, şu tabirleri kullandı:
*Tabii bu çabucak olan bir değişiklik değil. Yani Ahmet Şara’nın ben yıllar içerisinde hakikaten aşikâr mevzularda olumlu tarafta değişikliğine daima şahit olmuşumdur. Yani etrafındaki olan olaylardan ders çıkartan bir insan. Artık İslami gelenekten gelen birisinin öbür İslami kümelerin hareketlerine baktığı vakit, El-Kaide ve DEAŞ üzere mesela, artık bunlardaki yanlışlıkları görmemesi mümkün değil bir Müslüman’ın.
*Eğer bir Müslüman bunlardaki yanlışlıkları görmüyorsa kendisi öteki bir ruhsal durum içerisindedir. Aklı olan herkes bunu görür ve onlardan kendisini uzaklaştırmaya başlar. Bence bu türlü bir devir yaşandı. Daha sonra toplumsal sorumluluk üstlendiği vakit İdlib’te, oradaki 4 milyon insanın günlük ömür sorunları var, elektrik, su, mahkemeler, eğitim, sıhhat, ulaştırma, yol, konut üretimi.
*Bütün bunlara siz ideoloji ile karşılık veremezsiniz. Elinizde Kalaşnikofla yanıt veremezsiniz. Bu insanlara ekmek götürmeniz lazım, yol yapmanız lazım, mesken yapmanız lazım. Şikayet ediyorlar kapınıza, çocuklarına iş bulmanız lazım, ceplerine para girmesi lazım. Bu devlet idaresi ideoloji ile tek başına olacak bir iş değil. Bence bu noktada İdlib’te geçen yıllar da çok fazla yarar gösterdi.
*Tabii Türkiye’nin telkinleri bu noktada kıymetli. Şayet artık radikal bir lisanı, memleketler arası cihadı savunan bir lisanı devam ettirirseniz, öteki örgütlerin başına gelenler ortada. Başta Türkiye olmak üzere herkes buna karşı çıkıyor. Bence bu noktada düzgün bir dönüşüm öyküsü var, inşallah bu dönüşüm kıssası Suriye’nin tamamı için de güzel olur.
ŞARA AÇIKLAMASI
Fidan, Şara ile kere ne vakit tanıştığının sorulması üzerine, “Yani herhalde İdlib’e geldiği yıllarda olsa gerek” dedi. Fidan sunucunun “Eskiden tanışıklığınız var mıydı? Ben Suriyelilere sordum bu değişimi. Dediler ki Şara’nın değişiminin sırrı İstanbul’da ya da Ankara’da, Türkiye’de dediler. AK Parti deneyimi, art planı İslami olan AK Parti deneyimi, laiklik ve devlet idaresinin gerekliliği, gereklilikleri. Suriye bundan faydalandı güya. Sizce yanlışsız bir tespit mi bu” sorusu üzerine ise şu değerlendirmede bulundu:
*Ahmet Şara ile ağır temaslarımız periyodunda her seferinde Türkiye’nin deneyimini, yani İslam, demokrasi, halka hizmet, temel hizmetler, belediye hizmetleri; bütün bunları lisanımız döndüğünce anlattık. Cumhurbaşkanımızın kendi hayatından örnekler verdik. Burada ideolojik olmakla, dindar olmakla halka hizmet ortasındaki istikrar nedir, siyaset nerede devreye girer, nerede girmez?
*Bütün bu hassas bahisleri açıkçası buluşmalarımızda bizler arkadaşlarımıza anlattık. Kendisi de esasen çok akıllı, zeki bir insan. Dünyayı okuyor, gelişmeleri okuyor, geleneği okuyor. Gelenekteki sahih İslami kaynaklar ne söylüyor, günümüzün dinamikleri ne söylüyor? Bence bunları çok uygun görüp, okuyup istikrarda tutabilen birisi.
“PKK, KÜRTLERİN ÜZERİNE GELMİŞ BİR BELA, BİR VİRÜS”
Şara’nın ve Türkiye’nin Kürt sorununa bakışında bir farklılık olup olmadığı, Suriye Demokratik Güçleri (SDG)ile görüş alışverişlerinin ne durumda olduğu sorulan Bakan Fidan, şu yanıtı verdi:
*Bizim bu mevzudaki görüşlerimiz şu formda örtüşüyor, biz daima şunu söylüyoruz, nasıl biz Arapları yani bütün Arapları DEAŞ’çı olarak görmüyorsak yahut DEAŞ üzerinden Arapları görmüyorsak, El-Kaide üzerinden görmüyorsak, PKK üzerinden de Kürtleri görmemek lazım.
*Yani maalesef PKK, Kürtlerin üzerine gelmiş bir bela, bir virüs. Ondan bir türlü kurtulamıyorlar. Hasebiyle Beşar Esad’ın yaptığı yanılgıyı yapmadan, Kürtlere anayasal haklarını vererek, kültürel haklarını vererek orada herkesin eşitçe yaşadığı, öbür kümeler da dahil oldu, Türkmenlerin, Yezidilerin, Hristiyanların, Sünnilerin yani herkesin, Suriye vatandaşlığı sıfatıyla eşit olduğu, kendi dinini, lisanını, geleneğini, merasimini yaşatabildiği bir ortam.
*Şimdi burada alışılmış PKK kendisine ilişkin bir idare alanı, güç alanı istediği için Suriye’deki yeni idareyle uyuşması mümkün değil, bizimle nasıl uyuşmuyorsa. Bu noktada umarız barışçı bir prosedür bulunur.
*Bizim bu noktadaki tavsiyelerimiz aşikardır. Nasıl Türkiye’de Kürtler, Araplar herkes anayasal vatandaşlıktan eşit yararlanıyor, eşit vatandaşlar, eşit bireylersek kanun önünde, hukuk önünde, mahkemeler önünde, Suriye’de de aynısının olması toplumsal barışa büyük hizmet edecek. Bu toplumsal barış değerli.
“HERKES ZANNEDİYOR Kİ MAZLUM SURİYELİ…”
*PKK’nın Türkiye’den, Irak’tan, İran’dan gelmiş 2 bine yakın takımı şu anda SDG idaresinin doruğunda oturuyor. Herkes zannediyor ki Mazlum var, Mazlum Suriyeli, Mazlum orayı temsil ediyor. Bu bir palavra. Mazlum ile siz bugün konuşun, Ahmet Şara konuştuğu vakit Mazlum gelip iki bireye hesap vermek zorunda.
*PKK’nın askeri kanadı Suriye Komiseri Fehman Hüseyin, sivil kanat Suriye Komiseri Sabri Ok. Bunlara hesap vermek zorunda. Bunlar da bundan gelen bu hesabı alıp Kandil Dağı’ndaki PKK idaresine anlatmak zorundalar. Artık bu örgütün bu hiyerarşik yapısı ortadayken, Amerikalıların, Avrupalıların hâlâ bunlara dayanak veriyor olmasının bir sebebi var: PKK’nın verdiği hapishane hizmetleri. DEAŞ tutuklularını hapishanede tutma karşılığında orada bir palavra üzerinden Suriye topraklarının üçte birini işgal ediyorlar.
*Irak’tan, Türkiye’den, İran’dan getirdikleri bütün teröristleri Suriye toprakları üzerinde şu anda koruma ediyorlar. Suriye’nin toprak bütünlüğüne tehditler, Irak’ın toprak bütünlüğüne tehditler, Türkiye’ye tehditler. Artık bunun doğal ortadan kalkması gerekiyor. İnşallah bunun bir suhuletle ortadan kalkacağına inanmak istiyorum.
“BELİRLİ İNSİYATİFLER VAR”
Kürtler ve farklı taraflar ortasında irtibat olduğu, Öcalan ile de bağlantı olduğunun söylendiğinin ve tahlil istikametinde çalışmaların olduğunun belirtilen Fidan, şu anda belirli inisiyatifler olduğunu söyledi. Erbil ile yani Barzani ile Türkiye’nin dostluğunun son derece ileri olduğunu belirten Fidan, “Oradaki Kürt kardeşlerimizle Türkiye’nin muazzam bir dayanışması vardır terörle gayrette. Yani PKK’nın hücumlarına, cürümlerine, cürümlerine onlar da maalesef maruz kalmışlardır. Bunun karşısında bir dayanışma ortaya koyuyoruz. Onlar da Suriye’deki PKK zulmünden muzdaripler. Münasebetiyle PKK’nın kendisini lağvetmesi, silah bırakması konusunda onların da telkinleri, çalışmaları var” tabirlerini kullandı.
Türkiye-Suudi Arabistan ilgileri sorulan Bakan Fidan, Suudi Arabistan ile alakaların son derece âlâ olduğunu söyledi. Fidan devamında, “Geçmiş devirde birtakım yanlış anlaşılmalar olmuştu. Onları sessiz sedasız yürütülen diplomasi ile çok şükür çözdük” diye konuştu.
MISIR İLE TEMASLAR
Fidan, Türkiye’nin bir vakitler alakalarının gergin olduğu ülkelerle şu an bağlantıların nasıl geliştiğinin ve Mısır ile çözülen problemlerin neler olduğunun sorulması üzerine Mısır ile Türkiye ortasındaki yanlış anlaşılmaların ilgileri daha ileriye taşıyacak ruhsal pürüzlerin kaldırılması gerektiğini söyledi. Fidan devamında şu değerlendirmede bulundu:
“Çok şükür şu anda, yani tarihi dostluğumuzu tekrar birbirimize hatırlattık. Yani birbirimizin iki kıymetli dostu olduğumuzu, tarihin, coğrafyanın, inancımızın bizi buna mecbur ettiğini birbirimize tekrar hatırlattık. Şu anda Mısır ile Libya konusunu konuşuyoruz. Filistin konusunda çok yeterli çalışıyoruz. Bilhassa Gazze sıkıntısında, sağ olsunlar, insani yardımlar konusunda çok güzel çalışıyoruz. Milletlerarası platformlarda birlikte tıpkı lisanı konuşuyoruz. Filistin probleminde, Sudan konusunda ve başka bölgesel gelişmelerde, Somali, Etiyopya ortasındaki uyuşmazlık, Afrika konusunda… Karşılıklı ticaretimiz, bilhassa iki ülke ortasındaki ticaret, işbirliği ve dayanışmanın ileri taşınması olağanüstü kıymetli. Bu hususta atılan değerli adımlar var. Daha da adımlar atacağız inşallah. Niyet ve irade olduktan sonra aslında sonsuz ve namütenahi bir iş birliği alanı var.”
İSRAİL’E TEPKİ
7 Ekim’den sonra Türkiye’nin İsrail ile bağlarına dair değerlendirmesi sorulan Fidan, Türkiye’nin İsrail’i birinci tanıyan ülkelerden biri olduğunu ve süreç içerisinde tek bir hassasiyetin, onun da Kudüs ve Filistin halkı olduğunu söyledi. Fidan, kelamlarına şöyle devam etti:
*Bu bizim halkımızın hassasiyeti. Türkiye’de seçimle iktidara gelen her iktidar, halkın hassasiyetine kulak vermek zorundadır. Yani Filistinlilerin göz nazaran göre bayan, çocuk demeden öldürülmesi, hapsedilmesi, topraklarının işgal altında tutulması ve Kudüs’ün statüsünün giderek yıpratılması… Bu bizim kabul edebileceğimiz bir şey değil. Yani bunu kabul edebilecek bir iktidar yok Türkiye’de.
*Bu halkın kendi kültürel kodlarına, inanç kodlarına işlemiş bir şey. Fakat bizde şu da var. İspanya’dan kaçan Musevileri konuk etmiş bir milletiz biz. Almışız. İkinci Dünya Savaşı’nda Hitler’in zulmünden kaçmış Musevileri bağrımıza basmış bir ülkeyiz. Bizim Musevilerle sorunumuz yok. Bizim İsrail devletinin Siyonizm’e dayalı yayılmacı siyasetleriyle sorunumuz var.
*Uluslararası sistem sana orada bir devlet vermiş. Sen niçin oburunun devlet sahibi olmasını istemiyorsun 67 hudutlarına dayalı? Bizim devlet sıkıntımız, biz İsraillilere kaç kere dedik, bizim siz Filistinlilere dokunmadığınız sürece, onları öldürmediğiniz sürece, Mescid-i Aksa ile ilgili sorun olmadığı sürece bizim bir ıstırabımız yok.
*Ama bunlar olduğu vakit, yani bizim halkımızın buna reaksiyonsuz kalması, münasebetiyle bu halkın seçtiği idarenin, siyasal liderliğin sessiz kalması mümkün değil. Esasen bu türlü bir iktidar Türkiye’de kalamaz.
*Trump’ın olağan yani ortaya koyduğu hal muhakkak noktalarda, bilhassa Gazze ile ilgili söylemiştik, birinci başta konuşmuştuk kabul edilemez bir hal fakat o da bir tartışma başlatmak için açıkçası konuştuğunu söyledi. Yani varsa dahi bir teklif, ona şu anda Arap kardeşlerimiz çalışıyorlar ancak Filistin sıkıntısının geneline ait aslında Sayın Trump’ın bence oynayabileceği tarihi bir rol var.
*O da yani tıpkı Ukrayna sorununda olduğu üzere savaşı nasıl durdurdu? Burada da bütün dünyanın kabul ettiği iki devletli tahlil konusunda İsrail’i ve sayın Netanyahu’yu ancak bastırabilecek insan sayın Başkan Trump, yani Lider Trump’ın bu noktada atacağı adımların değerli olduğunu düşünüyorum. Burada, bunu tercih ederse hem İsrail’in güvenliği konusunda daha makul adım atılmış olur, hem Arapların istikrarı ve Filistinlilerin devlete kavuşması konusunda önemli adımlar atılmış olur.
*Hem bölgede olağanlaşma olur, Amerika’nın üzerinden de yükü alır. İsrail’in daima bu kadar yayılmacı ve düşman ürettiği bir bölgede kendisini tehdit altında hissediyorum dedikçe Amerika oraya daima kaynak ayırmak zorunda. Bu kaynağı ne kadar ayırabilir, ne kadar mühletle ayırabilir bilmiyorum.
*Bakın Amerika 50 sene, 60 sene Avrupa’ya kaynak ayırdı ve bir gün dedi ki artık ben bu kaynağı ayırmıyorum dedi. Avrupa apansızın kendisini açıkta gördü. Birebirini 10 sene sonra, 15 sene sonra İsrail için söylemeyeceği ne malum? İsraillilerin bölge halklarıyla kendi barışını kendi yapması lazım.
ABD’NİN PKK’YA DESTEĞİ
Türkiye’nin Trump’tan ne istediği sorulan Fidan, ekonomik münasebetlerin en az güvenlik alakaları kadar değerli olduğu bir noktaya gelmek istediklerini söyledi. Fidan, ikinci olarak güç alanında iş birliğinin arttırılması gerektiğine değindi. Fidan devamında, “Üçüncüsü Amerika ile bilhassa Suriye’de DEAŞ ile gayret konusunda bir ilgi parametresini yine gözden geçirip, Türkiye için tehdit oluşturan PKK’yı destekleme tarafındaki mecburiyetten Amerika’nın çıkması gerekiyor. Bu bizim için olağanüstü değerli bir ulusal güvenlik sorunu. Zira orada Amerika için taktik bir durum, DEAŞ’lıları mahpusta tutma işi ancak onu yaparken kullandığı PKK’lıyı destekleme problemi bizim için bir ulusal güvenlik konusu ve Amerika ile ortamızda da sahiden toksik bir unsur bu. Bunun çıkması gerekiyor. Ondan sonra Türkiye üzere çok güçlü bir ülkenin bölgesindeki güçlü bir ülkenin Amerika ile birlikte bu bölgede çok olumlu katkılar verebileceğini düşünüyorum ben” sözlerini kullandı.
Fidan, Türkiye’nin karşı karşıya kaldığı en kıymetli üç handikabın ne olduğunun sorulması üzerine, birincisinin bölgedeki PKK sıkıntısı olduğunu söyledi. Fidan, “PKK Türkiye’ye düşman olarak kuruldu lakin şu anda Türkiye’de tesiri yok. Fakat Suriye’nin üçte birini işgal ediyor. Irak’ta belirli toprakları işgal ediyor. Artık Irak ve Suriye’deki PKK varlığının yok edilmesi yalnızca bizim için değil, bu ülkeler için daha büyük bir değerli gereksinim haline geldi” dedi. Fidan, Karadeniz’deki savaşın durmasının kıymetli olduğunu belirterek, “Ukrayna ve Rusya ortasındaki savaş hem ekonomiyi, hem lojistik çizgileri, hem ticareti, hem güç akışını, her şeyi etkilemiş durumda. Yani bu savaşın durup bir an evvel bölgemizin kuzeyde de ağır ağır olağana dönmesi lazım” sözlerini kullandı.
Üçüncü olarak Filistin’de olanların bölgeyi, bölge ticaretini, bölge barışını, Türkiye’ye de önemli tesir edecek halde etkilendiğini gördüklerini belirten Bakan Fidan, “Buradaki çatışmanın da son bulması lazım. Gazze’de barışın devam etmesi lazım. Filistin topraklarının ilhak edilmemesi lazım. Suriye ve Lübnan’daki işgaller üzere şeylerin olmaması lazım. Bunlar epey bölge ülkeleri kendilerini rahat hissetmeyecekler. Bu rahatsızlık münasebetiyle ekonomiyi, siyaseti, güvenliği de etkileyecek. Bunlar bize doğal daima bir tehdit alanı olarak geri dönüyor” diye konuştu.
