“Bir bozuk para büyüklüğüne küçültüldünüz ve yüksek bir blenderın içine atıldınız. Blender 60 saniye içinde çalışmaya başlayacak. Kaçmak için ne yapmalısınız?”
Basit üzere görünen bu sorunun karşılığı aslında bilimsel bir bilmecenin çözülmesini gerektiriyor.
PEKİ, YANLIŞSIZ YANIT NE?
Bu soruya verilen en yaygın karşılıklardan biri “zıpla” oluyor. Lakin yüzeysel bakıldığında bu cevap saçma gelebilir. Blenderın duvarları, küçültülen bir insan için yaklaşık 15 kat daha yüksek olur ki bu, 8 katlı bir binayı aşmak manasına gelir. Lakin bu karşılık, biyomekanik alanında değerli keşifler yapan 17. yüzyıl bilim insanı Alfonso Borelli’nin çalışmalarına dayanıyor.
Borelli, farklı boyutlardaki hayvanların yaklaşık birebir yüksekliğe zıplayabildiğini fark etmişti. Köpekler, kediler, atlar ve sincaplar üzere farklı hayvan çeşitleri, beden tartıları ve boyutları değişse de ortalama 1.2 metre yükseğe sıçrayabiliyor. Bunun sebebi, kasların ürettiği gücün beden kütlesine nazaran ölçeklenmesidir.
İngiltere Lincoln Üniversitesi’nden böcek hareketleri uzmanı Profesör Gregory Sutton’a göre, bir insan küçültüldüğünde kas-kütle oranı değişir ve görece daha güçlü hale gelir. Bu da nispeten çok daha yükseğe sıçrayabileceğiniz manasına gelir. Fakat bu teori, pratikte pek de işe yaramıyor…
ZIPLAMAK NEDEN TAHLİL DEĞİL?
Küçülen bir insanın daha güçlü olması, onun kaçmasını sağlamıyor. Zira zıplamak için kasların yere güç aktarması gerekir ve boyut küçüldükçe bu güç transferi zorlaştırır.
Örneğin, uzun ve kısa uzunluklu iki kişinin trambolinde zıpladığını düşünelim. Uzun kişi, daha fazla esneyerek daha çok sürat kazanabilir. Lakin kısa kişi, çok daha kısa müddette tam açılıma ulaşır ve daha az güç aktarır.
Daha küçük bir insan, sıçramaya başladıktan sonra yere uyguladığı kuvvetin tam olarak aktarılmadan ayaklarının yerden kesilmesine neden olur. Bu da zıplama yüksekliğini önemli formda hudutlar.
Amsterdam Vrije Üniversitesi’nden biyomekanik uzmanı Dr. Maarten Bobbert, küçültülmüş bir insanın “görece yüksek” zıplayabileceğini, lakin mutlak manada çok yükseğe çıkamayacağını belirtiyor. Profesör Sutton’a göre bir bozuk para büyüklüğüne indirgenen bir insan sırf 5 ila 10 cm havalanabilir. Yani blenderdan kaçmak için yetersiz bir yükseklik.
İŞE YARAYAN KAÇIŞ FORMÜLÜ HANGİSİ?
Eğer blenderdan kurtulmak istiyorsanız, tabiattaki hayvanlardan ilham almalısınız. Bunun için en güzel metot “katapult tekniği” kullanmaktadır.
Profesör Sutton, bir lastik bant yardımıyla kendini fırlatmanın en güzel kaçış yolu olduğunu söylüyor. Zira bu sistem, küçük boyutlardaki canlılar için kaslardan çok daha fazla güç sağlayabilir.
Bu prensip, yaylı sistemlerle çalışan böceklerin sıçrama düzeneğine misal.
Örneğin: Kurbağa zıplayan böcek (froghopper), kaslarının gücünü kullanarak değil, bacaklarındaki yay gibisi yapıları kullanarak 65.000 watt/kg güç üretebilir.
Kapan çeneli karıncalar, çenelerini yere vurarak tam 200.000 watt/kg güçle havaya fırlayabilirler.
İnsan kasları ise en fazla 100 watt/kg güç üretebilir. Bu yüzden bir yay yahut esnek bir cisim kullanarak fırlamak, kas gücüyle zıplamaktan çok daha verimli bir sistemdir.
GOOGLE’IN BLENDER SORUSUNUN GERÇEK YANITI NE?
Blenderdan kurtulmak için yapmanız gereken, tıpkı böcekler üzere yaylanarak sıçrayacak bir sistem oluşturmak. Şayet blenderın metal bıçaklarını eğip bir yay üzere kullanabilir yahut bir lastik bant yardımıyla kendinizi fırlatabilirseniz, bilimsel olarak en tesirli kaçış tekniğini kullanmış olursunuz.
