1800 yıllarda üretilen yaklaşık 200 kitapta, zehirli kimyasal arseniğin izlerine rastlandı. 19. yüzyıldan kalan bu eski kitapların kapaklarında, cıva ve kurşun düzeyleri içeren hususlar tespit edildi. Yapılan araştırmalarda, teneffüs yollarına ve kansere yola açabileceğinden ötürü bu kitaplara ait ihtarlar yapıldı.
ARALARINDA PEK ÇOK ESER BULUNUYOR
Yeşil kapaklı kitaplarda rastlanan bu zehirli kimyasal sonrasında, kütüphanelerde bulunan kitaplar kaldırılmaya başlandı. Arsenik içeriğinden ötürü zehirli husus içeren kitaplar ortasında, ‘William Cowper Esq’in Tüm Şiirsel Eserleri’ (1845), ‘Özgürlük Çanı’ (1856) ve ‘Yaz Çiçeklerinden Oluşan Kış Çelengi’ (1855) üzere eserler yer alıyor.
Delaware Üniversitesi’ndeki araştırmacıları tarafından yapılan inceleme, X-ışınları kullanarak kimyasal bileşikleri test edildi. İncelemeler sonrasında cıva ve kurşun düzeyleri içeren kırmızı ve sarı kapakları tespit edildi. Halkın kirli yapıtlara karşı dikkatli olmalarını konusunda uyaran bilim insanları bu hususun kansere yol açtığını belirtti.
DOKUNURKEN ELDEN TAKILMALI
Yeşil boyalı içerikleri tutarken, eldiven takılması gerektiğini belirten bilim insanları, kitaplara dokunduktan sonra çabucak ellerin yıkanması gerektiği konusunda uyardı. Bu yeşil renk, tıpkı vakitte Paris yeşili ve Scheele yeşili olarak da bilinir ve dünya çapında 200’den fazla kitapta kullanıldı.
NEDEN YEŞİL KAPAKLAR KULLANILDI?
Viktorya periyodu yayıncıları 1800’lü yılların başlarında kitapların seri üretimine başladı. Ancak, tarihsel olarak kitapların deri kapaklarla oluşturulması değerli bi süreçti. Yayıncılar deri kitaplar yerine daha ucuz bir alternatif olan yeşil boya içeren kapaklar üretmeye başladı. Ama boyanın üretiminde kullandıkları arseniğin ölümcül olabileceğinin farkında değillerdi.
Yayıncılar, okuyucuların ilgisini çekmek için arseniği keşfeden kimyacı Scheele’nin ismiyle anılan Paris yeşili, zümrüt yeşili ya da Scheele yeşili üzere canlı ve parlak renkler kullanmayı tercih etti. Bu kitaplar bugün hala kütüphanelerde yaygın olarak bulunuyor. Ve dünyanın dört bir yanında, kurumlarda ciltler ortasında saklanıyor.
KÜTÜPHANE RAFLARINDAN KALDIRILDI
Fransa Ulusal Kütüphanesi, arsenik içerdiği düşünülen zümrüt yeşili kapaklı dört kitabını raflardan kaldırdığını duyurdu. Bunların çok az ziyana yol açması mümkün olsa da kütüphane, kitapları tekrar raflara koymadan evvel testler yapmaya başladı.
Araştırmacılar, ortalarında Bahçecilik Derneği’nin 1862-1863 tarihli kitabının ve Edward Hayes’in 1855 tarihli ‘İrlanda Baladları’ isimli yapıtının iki cildinin de bulunduğu başlıkları işaretlediler. Kütüphane, The Guardian’a yaptığı açıklamada, “Bu yapıtları karantinaya aldık ve harici bir laboratuvar bunları tahlil ederek her ciltte ne kadar arsenik bulunduğunu değerlendirecek” tabirlerini kullandı.
Carl Wilhelm Scheele, 1775 yılında bakır ve arseniği karıştırarak göz kamaştırıcı yeşil boyayı elde edebildiğini keşfeden bir Alman kimyacıydı. Bu varyasyon, kömürden yayılan kükürt kirleticileriyle temas ettiğinde siyaha dönme eğilimi gösterdiği için daha sonra terk edildi. Yayıncılar daha sonra Scheele’nin alternatifine nazaran daha uzun mühlet kalıcı olan zümrüt ve Paris yeşili boyaya yöneldiler ve bunu kitap kapaklarında, giysilerde, mumlarda, duvar kağıtlarında ve konut boyalarında kullanmaya başladılar.
KIRMIZI VE SARI KAPAKLI KİTAPLARDA DA ÇIKTI
Kırmızı renkli kitaplar, böbrek hasarına ve teneffüs problemlerine yol açabilen cıva sülfür olarak da bilinen cinnabar ismi verilen ziyanlı bir mineral içeriyor. Cinnabar içeren kırmızı boya, 19. yüzyılda yaratılan mermer kitapların iç kapağında da bulunur. Kırmızı boya ile kabartılmış kitapların, Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezleri’nin toksik hususlar listesinde üst sıralarda yer alan, cıva sülfür olarak da bilinen bir mineral olan sinabar içerdiği de ortaya çıktı.
BÖBREK HASARINA NEDEN OLUYOR
Boya, eski kitap kapaklarında görülen mermer desenlerin içine karışmış halde ya da binlerce yıl öncesine dayanan tek bir canlı kırmızı olarak bulunabiliyor ve cıva zehirlenmesine yol açarak nörolojik ve böbrek hasarına ve teneffüs sorunlarına yol açabiliyor.
Sarı kapaklı kitaplarda da yüksek ölçüde toksik olan kurşun kromat izleri içerdiği tespit edildi. Ama sarı boya, kırmızı ya da yeşil boyalı kitaplar kadar tasa yaratmıyor. Zira o kadar çözünür değil ve insanların yalnızca kapağa dokunarak emmesi zorlaşıyor.
BOYALARDAN ÖTÜRÜ VEFATLAR YAŞANDI
Zümrüt ve Paris boyasının keşfedilmesinden sonraki yıllarda, boyayla kaplı eşyalarla uzun müddet temas eden bireylerin öldüğüne dair raporlar da ortaya çıktı.
Noel partilerinde mumların çocukları zehirlediği, zehirli yeşil renkli balo elbiselerinin giyen kişiyi zehirlediği, fabrika çalışanlarının süs eşyalarına boya sürdükten sonra kasılıp yeşil su kustuğu üzere haberler de yer aldı. Kirli boyalara maruz kalmanın, Jane Austen’ın ve Napolyon Bonapart’ın mide kanserinden vefatına yol açtığı da ortaya çıktı.
