Toplumda bayanlara yönelik çocuk doğurma baskısı artarken, resmi bilgiler doğurganlık suratının süratle azaldığını gösteriyor. Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu’nun (UNFPA) yayınladığı “Dünya Nüfusunun Durumu 2025” raporuna nazaran, dünya genelinde her beş bireyden biri dilek ettiği kadar çocuk sahibi olamıyor. Türkiye özelinde ise doğurganlık oranı 2024 prestijiyle 1,48’e kadar düşmüş durumda.
Bu düşüş eğiliminin devam edeceği öngörülüyor. Türkiye nüfusunun 2050 yılına kadar 93,8 milyona ulaşacağı, sonrasında ise düşüşe geçeceği kestirim ediliyor.
Birgün’de yer alan habere nazaran; 2100 yılına gelindiğinde nüfusun 77 milyonun altına inmesi bekleniyor. Doğurganlık oranındaki gerilemenin gerisindeki temel nedenlerin başında ekonomik belirsizlikler geliyor. İştirakçilerin yüzde 39’u gelir düzeyinin çocuk yetiştirmek için kâfi olmadığını belirtiyor.
Her beş şahıstan biri ise çocuk yapmama münasebeti olarak “gelecek kaygısı”nı öne çıkarıyor.
KADINLAR DAHA DERİN DERT YAŞIYOR
Kadınlar, erkeklere oranla daha fazla depresyon, anksiyete ve gelecek korkusu yaşıyor. Türkiye Psikiyatri Derneği datalarına nazaran, bayanlarda ömür uzunluğu depresyon görülme oranı yüzde 20 iken, bu oran erkeklerde yüzde 12. Doğum sonrası majör depresyon oranı ise yüzde 6 ile yüzde 13 ortasında değişiyor. Uzmanlara nazaran bu tablonun temelinde toplumsal cinsiyet eşitsizliği yatıyor.
“EN KRİTİK SIKINTILARDAN BİRİ GÜVENLİK”
Kadınlardan hem mesleklerinde başarılı olmaları hem de mesken içi bakım emeğini üstlenmeleri bekleniyor. Bu yükün tek bir birey üzerinde toplanması, bayanlar açısından büyük bir baskıya neden oluyor. Evlilik, doğum ve “erken yaşta nizam kurma” üzere toplumsal dayatmalar da bu tasayı artıran başka ögeler ortasında.
En kritik sıkıntılardan biri ise güvenlik. Bayanlar, fizikî şiddet ve cinsel taciz riskiyle daima karşı karşıya kalıyor. Bu da hem kendilerini hem de doğuracakları çocukları inançta hissetmemelerine yol açıyor.
Öte yandan düşük fiyatlar, teminatsız çalışma şartları ve işsizlik riski de bayanların gelecek planlarını olumsuz etkiliyor.
BAKIM YÜKÜ
Kadınların çocuk sahibi olmaktan kaçınmalarının değerli nedenlerinden biri de mesken içindeki bakım yükünün adil bir biçimde paylaşılmaması. Kısıtlı fiyatlı ebeveyn müsaadesi, kâfi sayıda kamu kreşinin olmayışı üzere yapısal eksiklikler, bu yükü daha da artırıyor. UNFPA raporu, baskıcı ve yönlendirici doğum siyasetlerinin tesirli olmadığını ortaya koyuyor. Bayanların öncelendiği, bakım altyapısının güçlendirildiği siyasetler geliştirilmedikçe doğum oranlarının artmasının mümkün olmadığı vurgulanıyor.
KADINLARIN KARAR HAKKI ELLERİNDEN ALINIYOR
Kadınların ferdî haklarına ait bilgiler çarpıcı:
Kadınların yüzde 11’i gebelikten korunma hakkında karar veremiyor.
Yüzde 25’i kendi sıhhat hizmetlerine dair kelam hakkına sahip değil.
Yüzde 24’ü ise cinsel alakaya “hayır” deme hakkını kullanamıyor.
Her üç bayandan biri, ömrü boyunca en az bir defa fizikî ya da cinsel şiddete maruz kalıyor.
DENİZ AY: ÜREMEMEK RASYONEL VE ŞEFKATLİ BİR TERCİH
Psikiyatrist Dr. Deniz Ay, UNFPA’nın raporunda bilhassa dikkat çeken bir noktanın, insanların istedikleri kadar çocuk sahibi olamamaları olduğunu söylüyor. Ay’a nazaran bu sırf kişisel bir tercih değil, iklim krizi, ekonomik belirsizlikler ve savaşların direkt bir sonucu.
“Doğurganlık tercihlerine tesir eden bu güvensizlik soyut bir endişe değil,” diyen Dr. Ay, bu küresel krizlerin insanların günlük hayatlarını direkt etkilediğini belirtiyor:
“Yediğimiz yemekten uyuyabildiğimiz gece uykusuna, sokakta yürürken hissettiğimiz güvenlik hissinden demokratik iştirak haklarımıza kadar her şey bu krizlerin gölgesinde.”
Raporda yer alan 29 yaşında Meksikalı bir kadının sözleri Ay için dikkat alımlı:
“Savaşların ve afetlerin ortasında bir bebek doğursam, bunların acısını çekecek.”
Ay, bu sözün birçok insanın doğurmamayı tercih ederken, doğurmadıkları çocukların yaşayacağı acıları da düşünerek derin bir düşünsel yas yaşadığını gösterdiğini belirtiyor. Ona nazaran muhafazakâr kesim tarafından sıkça lisana getirilen “Kadınlar bencilce mesleklerini önceliyor” söylemi, bu gerçekliğin yanında epey yüzeysel kalıyor.
“Nitelikli barınma, besine erişim, güvenlik ve kamusal alan üzere temel gereksinimlerin lüks haline geldiği bu sistemde çocuk sahibi olmamak; rasyonel, hatta şefkatli bir politik duruştur.”
Ancak Ay’a nazaran raporun eksik bıraktığı bir alan var:
Aile kavramı. Dr. Deniz Ay, aile kurumunun tanımlanmadan, sorgulanmadan ve tekrar yapılandırılmadan doğum oranlarındaki düşüşün önlenemeyeceğini söylüyor:
“Çocuğun uygunluk hali, bireyin gelir seviyesi ve özel sorumluluklara indirgenemez. Bayanın hem biyolojik hem toplumsal yine üretim emeğine dayanan bu yapı sorgulanmadan doğum oranları düşmeye devam edecek.”
Ay, son olarak tahlilin “aile politikaları”ndan değil, kamusal bakım, eğitim, barınma ve besin siyasetlerinden geçtiğini vurguluyor.
