50 YAŞ ÜSTÜ VİTAMİNLER -7-
Referans aralığı tuzağı işlevsel eksiklikler ve ileri tetkikler
“Normal” aralık herkese uymaz
Laboratuvarlar “referans aralığı”nı, toplumun %95’inin sonuçlarına nazaran belirler.
Bu, sıhhat standardı değil istatistik ortalamadır.
Örneğin B12 için alt hudut 200–250 pg/mL olabilir, fakat birçok kişi 350’nin altında yorgunluk, unutkanlık ve baş dönmesi yaşayabilir. (British Journal of Haematology, 2023)
Fonksiyonel eksiklik nedir?
Kanda belli bir vitamin, mineral yahut hormon seviyesi olağan hudutlar içinde olsa bile, hücrelerin bu hususları kullanma kapasitesi düşmüş olabilir. Buna “fonksiyonel eksiklik” denir.
Örneğin:
– Demir: Ferritin olağan lakin oksijen taşıma kapasitesi düşük.
– D vitamini: Kan düzeyi kâfi fakat dokularda D vitamini reseptörleri yetersiz.
– Magnezyum: Serum kıymeti olağan fakat hücre içi magnezyum düşük.
Bugün deneyebileceğiniz 3 şey
1 – Son 1 yılın kan analizlerinizi toplayın: Tek tabloda görün, düşüş trendi var mı denetim edin.
2 – Optimal seviye maksadı belirleyin: Yalnızca “normal”i değil, sizin için “en iyi” bedeli not alın.
3 – Bir ileri test planlayın: İşlevsel eksiklik kuşkunuz varsa hücre içi mineral yahut MMA testi isteyin.
Günlük yaşama etkileri
Fonksiyonel eksiklik yaşayan şahıslarda:
– Sabah yorgun kalkma,
– Gün ortasında güç düşüşü,
– Hafıza ve odaklanma sıkıntıları,
– Sık enfeksiyon,
– Ruh hali dalgalanmaları
gibi şikâyetler sık görülür. Bu tablo, depresyon, kronik yorgunluk sendromu yahut anemi ile karışabilir.
Fonksiyonel sıhhat yaklaşımı
Bu yaklaşım, sırf “eksik var mı?” değil, “optimal seviye nedir?” sorusuna da cevap arar.
Örneğin optimal B12 seviyesi, laboratuvar alt sonundan çok daha yüksektir (500–800 pg/mL). Tıpkı biçimde D vitamini için optimal aralık 40–60 ng/mL olarak önerilir. (Cleveland Clinic Functional Medicine, 2023)
En sık karıştırılan hastalıklar
Fonksiyonel eksiklikler, diğer hastalıklarla benzeri belirtiler gösterdiği için yanlış teşhis alabilir:
– Hipotiroidi ile depresyon
– Anemi ile kronik yorgunluk sendromu
– Magnezyum eksikliği ile fibromiyalji
– D vitamini eksikliği ile kemik erimesi
Yanlış teşhis, gereksiz ilaç başlanmasına yahut asıl sorunun gözden kaçmasına neden olur.
Hangi besinler optimal seviyeyi korur?
– B12: Kırmızı et, yumurta, süt eserleri, balık
– Demir: Kırmızı et, mercimek, ıspanak (C vitamini ile)
– Magnezyum: Badem, fındık, yeşil yapraklı sebzeler
– D vitamini: Yağlı balıklar, yumurta sarısı, güneşlenme
– İyot: Deniz eserleri, iyotlu tuz
Yanlış tedavi riskleri
– Gereksiz tiroit hormonu başlamak → Kalp çarpıntısı, kemik erimesi
– Demir fazlalığı →Karaciğer hasarı, eklem ağrıları
– Yüksek doz D vitamini →Böbrek taşı, damar kireçlenmesi
– Gereksiz antidepresan →Yan tesir + asıl sorunun çözülmemesi
Vaka hikâyesi
54 yaşındaki bir bayan, daima yorgunluk ve depresyon şikâyetiyle 2 yıl boyunca antidepresan kullandı.
İlaç yarar etmedi.
Ayrıntılı testlerde B12 düzeyi 280 pg/mL çıktı (laboratuvara nazaran normaldi).
Fonksiyonel tıp yaklaşımıyla B12 tedavisi başlandı, 3 ay içinde yorgunluk ve depresyon şikâyetleri bariz biçimde azaldı.
Hangi ileri tetkikler yapılabilir?
– Hücre içi mineral tahlili: Magnezyum, potasyum, çinko seviyelerini net gösterir.
– Metilmalonik asit (MMA): B12 eksikliğini erken evrede yakalar.
– Homokistein: Folat ve B12 eksikliğinin işaretçisidir.
– 25(OH)D ve 1,25(OH)₂D birlikte: D vitamini metabolizmasının iki basamağını da gösterir.
– Tiroit antikorları (anti-TPO, anti-Tg): Otoimmün tiroit hastalığını erken saptar.
Kanda olağan görünüp dokuda düşük olabilen 5 değer
1 – B12 vitamini: Serum yerine “holotranskobalamin” ölçümü daha hakikat olabilir.
2 – Demir: Ferritin + transferrin satürasyonu birlikte değerlendirilmelidir.
3 – Magnezyum: Hücre içi magnezyum ölçümü yapılmalı.
4 – D vitamini: Aktif form (1,25(OH)₂D) birtakım hastalarda düşebilir.
5 – Tiroit hormonu: TSH olağanken hür T3 düşük olabilir. (Journal of Clinical Laboratory Analysis, 2024)
YARIN:
– 50 yaş sonrası damar sıhhatini müdafaanın altın kuralları
– Tansiyonu doğal yollarla düşürmenin yöntemleri
– Kolesterol ilaçları hakkında gerçek bilinen yanlışlar
– Damar sertliğini hızlandıran bâtın risk faktörleri
– Şeker, trigliserit ve göbek etrafı: Kalp krizi riskinin görünmez üçlüsü
– Karaciğer yağlanmasının kalp ve damar sıhhatine etkisi
