Sayıştay 2024 Kontrol Raporu, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na bağlı Tabiat Varlıklarını Muhafaza Genel Müdürlüğü’nün, muhafaza altında olması gereken doğal alanları mevzuata karşıt formda kiraya verdiğini ve bu alanların üçüncü şahıslara devredildiğini ortaya koydu.
Ayrıca Hazine taşınmazlarının yıllardır işgal edildiği, tahliye düzeneğinin çalışmadığı ve işgale dair caydırıcı hiçbir uygulamanın yürürlüğe konmadığı raporda açıkça söz edildi.
PAZARLIK TARZI MEVZUATA MUHALİF KULLANILDI
Sayıştay’ın kontrol bulgularına nazaran, muhafaza altında bulunan günübirlik alanlar pazarlık metoduyla kiraya verildi.
Ancak bu kiralamaların kontratlarına, alanların üçüncü şahıslara devredilmesini mümkün kılan kararlar eklendi. Bu durum, hem kamu faydasını hem de mevzuatı ihlal etti.
Denetim raporunda yer alan Danıştay 13. Dairesi’nin 2021 tarihli kararına nazaran, doğal sit alanlarının kiralanmasında 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu kararlarının temel alınması gerekiyor. Buna karşın pazarlık metoduyla yapılan ihaleler, şeffaflıktan uzak ve sonlu rekabete açık halde yürütüldü. Dahası, bu alanları kiralayan kişi ya da şirketlerin, alanları diğerlerine işlettirdiği tespit edildi.
KORUNMASI GEREKEN ALANLAR KİRALIK RANTA DÖNÜŞTÜRÜLDÜ
Pazarlık yönteminin, sadece istisnai durumlar ve kamu faydasının direkt gözetildiği hallerde kullanılması gerekirken; Sayıştay, uygulamanın temel bir prosedür haline getirildiğine dikkat çekti.
Raporda, “Bu alanların ağır kullanımı, çevresel kirlilik riskini artırmaktadır. Alanların bütüncül biçimde denetlenmesi ve korunması gerekirken, pazarlık yöntemi ile yapılan ihalelerin maksadı dışına çıkıldığı görülmüştür” denildi.
HAZİNE YERLERİNDE YAYGIN İŞGAL: 2024’TE REKOR SAYIYA ULAŞILDI
Sayıştay raporunun ikinci çarpıcı kısmı ise Hazine’ye ilişkin taşınmazların yıllardır süren işgaline dair oldu. Rapora nazaran; mukavelesi biten, feshedilen yahut hiçbir yasal desteği olmadan işgal edilen taşınmazlara dair tesirli bir tahliye süreci işletilmiyor. Bu nedenle fuzuli işgal edilen taşınmazların sayısı her yıl katlanarak artıyor. Bakanlığın bilgilerine nazaran;
2021’de 82 bin 846 taşınmaz için ecrimisil (haksız işgal tazminatı) alınırken 681 milyon TL gelir sağlandı. 2022’de bu sayı 93 bin 463’e, gelir ise 1 milyar 106 milyon TL’ye çıktı.2023’te 161 bin 522 taşınmaz için ecrimisil alınarak 1 milyar 952 milyon TL gelir elde edildi. 2024’te ise rekor kırıldı, 406 bin 052 taşınmaz için ecrimisil uygulandı, toplam 3 milyar 248 milyon TL gelir kaydedildi.
“NASIL OLSA SONRA SATIN ALIRIM” ANLAYIŞI İŞGALİ KÖRÜKLÜYOR
Raporda, işgalin artmasında en büyük etkenin, bu taşınmazların daha sonra direkt işgal eden bireylere satılacağı beklentisi olduğu söz edildi.
Bu durumun kamu taşınmazları üzerinde “fiilî işgal yoluyla mülk edinme” anlayışını yaygınlaştırdığı belirtildi. Sayıştay’ın kontrol bulguları sonrası bakanlık tarafından 81 vilayet valiliğine, işgal edilen taşınmazların tahliye edilmesi tarafında yazı gönderildiği bildirildi. Lakin alanda hâlâ tesirli bir tahliye süreci kurulmuş değil. Raporda, tahliye edilen taşınmazlara ait emniyetli bir data dahi bulunmadığına dikkat çekildi.
