Necati DOĞRU
Otoyolda uzunluktan boya uzanan Marmara Denizi’ni geçtik. Gebze’den başlayıp İzmit Körfezi’nde Kirazlıyalı’ya dönünce fabrikalar, fabrikalar, fabrikalar birbiri sıra başladı.
Üretimin kalbindeydik.
★★★
Anadolu Otoyolu’nun bu noktasında trafikte TIR’lar, tankerler, kamyonlar çoğunluktaydı; hammadde taşıyor, burada fabrikalarda emekçi emeği-alın teri ile hayat bulmuş sanayi eserlerini yükleyip Türkiye’nin her noktasına, bir kısmını de yurt dışına ihracata götürüyorlardı.
★★★
Trafik ansızın durdu.
Bir TIR’ın üzerine bindirilmiş vinç, alt geçidi tıkamıştı. TIR’ın sürücüsü, taşıdığı yükün uzunluğu ile alt geçidin yüksekliğini hesaplayamamış, girmiş çıkamıyordu.
İleri gidemiyor.
Geri de gelemiyordu.
★★★
Onları görmek, konuşmak, dinlemek istediğim emekçiler, “alt geçitte sıkışmış ne ileri giden ne geri çıkabilen TIR üstündeki vinç durumuna” düşürülmüşlerdi.
Grev 86’ncı günündeydi.
★★★
Üretim durmuş, fabrika çalışmıyor, baca tütmüyor, “işçilerin fiyatlarını artırmak için başvurdukları anayasal hakları grevin etkisi” gözden, gönülden, takviyeden uzak tutulmak, güya unutturulmak isteniyordu.
★★★
Petrol İş Sendikası Kocaeli Şube Başkanı Nesimi Yetişoğlu ile sözleşmiş, fabrika avlusunda, grev çadırı önünde emekçilerle konuşmayı kararlaştırmıştık.
Gün geldi.
Buluştuk.
Nesimi Yetişoğlu, Necati Doğru’ya anlattı.
★★★
Hiçbir yüksekliğe sığdırılamayacak, unutulmayacak, unutturulamayacak, vazgeçilmeyecek bir gerçeği grev çadırının önüne bir beyaz bez üzerine büyük harflerle yazıp asmışlardı.
“GÜBRETAŞ VATANDIR”
★★★
GÜBRETAŞ, toprağın kanı ve canı olan gübreyi üretmek için Türkiye’de birinci kurulan fabrikaydı. Türkiye’de tarlaların, bahçelerin, bostanların, seraların tarımda ileri adım atmasının birinci kapısı bu fabrikaydı. 1950’lı yıllarda buğday, arpa, nohut, mercimek, şeker pancarı, pamuk, meyve üretimini yalnızca “hayvan gübresi ile artırmak” artık Türkiye’yi taşıyamıyordu.
GÜBRETAŞ kurulmalıydı.
1952’de kuruldu.
1954’te üretim başladı.
GÜBRETAŞ VATAN oldu.
Tarımda randıman arttı.
Türkiye aç kalmadı.
★★★
Gübre Fabrikaları Türk Anonim Şirketi (GÜBRETAŞ) kuruluşuna devlet öncülük etti. Türkiye Ziraat Bankası, Türkiye Şeker Fabrikaları, Türkiye Zirai Donatım Kurumu, Sümerbank kurucu oldular. O yıllarda tarım, ülke nüfusunun yüzde 80’inin geçim kaynağıydı. Ankara Ziraat Fakültesi’nin hocaları da “gübre olmadan üretim artmaz“ görüşünü lisana getirdiler. GÜBRETAŞ, Türkiye’nin gübre açığını kapatmak, ziraî randımanı artırmak için birinci yol gösterici oldu. İlk üretim yıllarında köylüler; “bu beyaz taş tozunu tarlaya atınca buğdaya-arpaya-pancara ne yararı olacak” diye kuşkuyla karşıladılar. GÜBRETAŞ’ın mühendisleri şahsen köylere dağılarak “gübrenin tarlada yarattığı randıman artışını” uygulamayla gösterdiler.
Toprağa güç geldi.
Bereket kıpırdadı.
Vatan, vatan oldu!
Necati Gerçek personel annesi Aysel Serilmiş’i dinledi.
★★★
Bu yüzden 63 yıl sonra bugün personeller grev çadırının önüne “GÜBRETAŞ VATANDIR” yazmakta haklıydılar. Bence çalışanların alım gücünü bu yıkıcı enflasyon karşında korumak için “grev hakkını kullanmaları” annelerinin ak sütü üzere helaldi. Onları dinlemeye geldim.
★★★
“Bizi açlıkla esir almaya çalışıyorlar. Personeller gülecek. Bacalar tütecek. Muahedeye hazırız. Açlıkla terbiye edilmeyeceğimiz bir artış bekliyoruz” diye karşıladılar.
★★★
İşçi Serdar Dinçer, meslek yüksekokulu mezunu fabrikada formen olarak çalışıyor ve iş yeri temsilcisi misyonunu de yürütüyor. “Ayda elime net 30-35 bin lira geçiyor. Konutum kirada. Kocaeli Türkiye’de kiraların en yüksek olduğu vilayetlerden biri. Üç çocuğum var. Bu fiyatla geçinemiyoruz. Personel aldığıyla geçinemezse üretim öksüz kalır, işte biz greve çıktık ve üretim öksüz kaldı” diyor.
★★★
İşçi Faruk Reis de 17 yıldır çalışıyor. “17 yılın sonunda elime ayda net 35-40 bin lira lakin geçiyor. İki çocuğumuz var, biri bebek, başkası okulda. Konut kira. Üç aydır kirayı ödeyemedim, bizi açlığa iterek grevi kırmak istiyorlar” dedi.
★★★
İşçi Necmettin Özgül, 23 yıldır BAĞFAŞ’ta çalışıyor. “Ayda elime 40 bin lira geçiyor” diyor.
Ev kendimin.
Yine de yetmiyor.
★★★
İşçi Süleyman Soyaş da üniversitede çalışma iktisadı okumuş, mezun olmuş. Emekçi olarak çalışıyor. “GÜBRETAŞ’ın gübresi çiftçinin tarlasıyla birleşmezse randıman çok düşer. Ekmek 100 lira olur. İthal etmek tahlil değil. Bu fiyat seviyesi ile emekçinin ailesiyle huzurlu bir hayat sürdürmesi mümkün olmuyor” diye konuşuyor.
Diğer personeller.
Onu onaylıyorlar.
★★★
Üniversite mezun personel deyince GÜBRETAŞ’ın 239 çalışanının eğitim seviyesinin çok yüksek olduğunu anlattılar. İşçilerin yarısından fazlası meslek okulu ve yüksek meslek okulu mezunlarından oluşuyor. Son yıllarda emekçi alımlarında kimya kısmı mezunları öne geçmiş. Böylesine eğitimli emekçiyi bir ortaya getirmek için yıllara gereksinim var. Bu yüksek verimli, nitelikli olmuş personeli ile BAĞFAŞ, pandemi yılında 850.000 ton olan üretim kapasitesini 875.000 tona çıkardı. Bunu başarabildi. Bu türlü bir fabrikanın emekçisi artık, fiyat gelirini yüksek enflasyondan korumak için “greve çıkmak” zorunda kaldı ve dışarıdan gübre ithal eden Türkiye’de bu grev unutturulmaya yatırıldı.
★★★
“Benim dedem” dedi.
Bu fabrikada çalıştı.
Babam da emekçiydi.
İşte ben de bu BAĞFAŞ’ta çalışıyorum. Benim durumumda olan çok arkadaş var.
★★★
Adın ne?
Yazayım dedim.
Adını vermek istemedi. Birden fazla ismini vererek konuşmaktan çekiniyor ama duruşlarında, bakışlarında, yüzlerinde; “hakkını almak için greve çıkmayan işçi, emekçi değildir” ifadesi var. Dayanıyorlar. Haklarını istiyorlar.
★★★
Sendikaları onlara ayda “7.500 lira grev yardımı” yapıyor. Bildik, tandık, hısım, akrabadan borçlanarak ailelerini ayakta tutmaya çalışıyorlar. Petrol İş Sendikası Kocaeli Şube Başkanı Nesimi Yetişoğlu, “Toplu iş mukavelesi görüşmelerinde masa tekniğini bilen bir sendikacıyım. 15 yıldır yapıyorum. Gelin bu grevi bitirelim diye teklifler götürüyoruz. Gelmiyorlar. Kocaeli bölgesindeki tüm fabrikalarda çalışan personeller son devir muahedeleri ile fiyatlarını yükselttiler. GÜBRETAŞ personelinin yüzde 60-65 üstüne çıktılar. GÜBRETAŞ emekçisini de onların seviyesine taşıyalım diyoruz, gelmiyorlar. En son görüşmemizde yüzde 33 artış verdiler. Bu artışla emekçiyi açılıkla terbiye etmeye çalışıyorlar. Güya bu fabrikayı gözden çıkardılar, kapatmak istiyorlar. GÜBRETAŞ, Tarım Kredi Holding’in bünyesinde bir fabrika. Tarım Kredi Holding zorda diyorlar. Emekçi de zorda. Gelin anlaşalım, uzamasın grev diyoruz. Türkiye’de kimyasal gübre üretiminde önder fabrikayız, bu devlet fabrikasının pazarını güya başka özel kesim kimya fabrikaları olan Eti Gübre (Cengiz Holding), TOROS Gübre (TEKFEN-Can Holding), BAĞFAŞ, IGSAŞ, Gemlik Gübre’ye terk etmek istiyorlar. Bu türlü bir saklı niyet mi var, şüpheleniyoruz. GÜBRETAŞ’ın Türkiye pazar hissesi 3 yıl evvel yüzde 40’tı, yüzde 9.5’e indi. GÜBRETAŞ pazar hissesini daraltınca öbür özel bölüm gübre fabrikalarına artırım yapabilme yolu da açıldı” diyor.
★★★
70 yaşını geçmiş bir hanım da vardı emekçilerin ortasında. Mağrur, hakim, gururlu oturmuş konuşmaları pür dikkat dinliyordu.
Siz de mi emekçisiniz?
Hayır anneyim.
GÜBRETAŞ’ın greve çıkmış emekçilerinden Gökhan Serilmiş’in annesi Aysel Serilmiş oğluna ve arkadaşlarına takviye için gelmişti.
Şunları anlattı:
“Nerdeyse 3 ay dolacak grev devam ediyor. Bu emekçi çocuklar badire içindeler, geçim çok sıkıntı. Ben eşimden kalan 13 bin lira emekli aylığını da veriyorum. Oğlumun eşi gelinim de hastanede çalışıyor. Yeniden de dönmüyor meskenin bütçesi bu gelirle. Bu grev bitsin, bu emekçilerin hakkı ödensin istiyorum.”
★★★
BAĞFAŞ, 1976 yılında birinci kompoze gübre kısmını de açtı. 1988’de ve 2015’te fabrika yeni kısımlarla genişledi. Avrupa’nın en büyük fabrikası oldu. 3 vardiya 24 saat üretim yapıyor. Burada üretilen gübre dökme olarak gemilere yüklenip İskenderun, İzmir, Tekirdağ, Samsun limanlarına gönderilip orada paketlenerek çiftçinin tarlasına, bostanına, bahçesine, serasına ulaşıyor. BAĞFAŞ, yetişmiş düzgün eğitimli personelinin emek katkısı ile kar ediyor. Türkiye her yıl yurt dışından 1.3 milyar dolar gübre ithal ediyor.
★★★
İşçilerin birbirine anlattıkları şöyle bir bilgi daha var: BAĞFAŞ’ta emekçi ile anlaşılıp da greve gidilmesiydi, piyasa kıymeti 6 milyar TL olan 180.000 ton gübre üretilebilirdi. Emekçinin istediği toplam artırımın, 2 yıllık maaş ödemesi 600 milyon TL olacaktı. BAĞFAŞ, yalnızca 3 ayda 2 yıl boyunca emekçiye vermekten kaçtığı ödemenin 10 katı ziyan etti. Neden?
