Klinik Psikolog Dr. Esra Gül Koçyiğit, takviye ve sağaltım sürecinde temel olanın, şahısta ileri derecede yıpranan inançta olma hissinin tekrar tesisi ve geri kazanımı olduğunu belirtti. Koçyiğit, bu kazanım, pek çok ruhsal belirtinin sona ermesini sağlayacak ve pek birçoklarının sağaltımını kolaylaştıracak tesir gösterdiğini lisana getirdi.
Koçyiğit, bilhassa çocukların üzerinde kalıcı tesir bırakmaması için yapılacaklara değinerek şu tekliflerde bulundu:
“Bu felaketlere şahit olan çocuklar birebir soruyu tekrar tekrar sorabilir. Bu durum çocuğun inançta olduğundan emin olmak için kullandığı bir yoldur. Bıkmadan, sabırla tüm sorularına karşılık verilmelidir. Bu nedenle çocuklara artık inançta oldukları söylenebilir. Bu yaşanılanların kimsenin cürmü olmadığı tabir edilebilir. Zira zihinsel gelişim açısından kâfi olgunluğa ulaşmamış çocuklar bu tıp olayların kendi niyetlerinden meydana geldiğini de düşünebilirler. Kendilerini hatalı ve çaresiz hissedebilirler. Hayatta her şeyin denetimimiz altında olmadığı ve denetimimiz dışında gelişen olaylarda bizim yalnızca ehemmiyet alabileceğimiz anlatılmalıdır.”
Dr. Esra Gül Koçyiğit, çocukları televizyon ve münasebetiyle haberlerden büsbütün uzak tutmanın mümkün olmadığını lisana getirdi.
Ancak çocuğun izlediği televizyon programlarına hudut konulması konusunda ihtarlarda bulunan Koçyiğit, “Aşırı korkutucu yahut çok duygusal haberler yerine gerçek haberlerin aktarıldığı televizyon programlarını ebeveynin/bakım verenin nezaretinde izlenmesi sağlanabilir. Bu haberler felaketlere karşı tedbir almamız için bize bilgi gayeli veriliyor. Yangın anında ne yapmamız gerektiğini öğrenmemiz bizi korur” dedi.
Dr. Koçyiğit, ebeveynin/bakım verenin de sıhhat durumunun değerli olduğunu söyleyerek “Yalnızca çocuğun gereksinimlerini karşılamaya odaklanması ve kendi gereksinimlerini ihmal etmesi uygun değil. Beslenme, sıhhat, duygusal gereksinimler üzere hususlarda ebeveynler kendine bakım verebildiğinde çocuklarına da daha yararlı olabileceğini bilinmelidir” tabirlerini kullandı.
‘AİLECE BİR ORTADA KALINMALI’
Yaşanan travmanın atlatılmasında mümkün olduğunca ailece bir ortada kalınmasını tavsiye eden Koçyiğit, şöyle konuştu:
“Çocuğun yeme-içme, ahenge üzere fizikî muhtaçlıkları mümkün olan en kısa müddette felaket öncesi periyottaki rutine dönmelidir. Bu sayede çocuk kendini daha inançta hissedecektir. Ebeveyninden ayrılma tasası yaşayan çocuklara dayanak sağlanarak inanç duyup rahat hissetmeleri sağlanmalıdır. Bu süreçte hem ebeveynin hem de çocuğun etrafındaki kıymetli bireylerin güzel birer dinleyici olmaları gerekmektedir.
Çocuğun anlatmak istediklerini dikkatli ve sakin bir biçimde sabırla dinlemek çocuğun hislerini aktarmasında çok değerlidir. İmkanlar el verdiğince çocuklara oyuncaklı ortamlar hazırlanmalıdır. Bilhassa baba, anne, kardeş, arkadaş, mesken, itfaiye, polis, doktor, ambulans, hastane gibi kişi ve objeleri temsil eden oyuncakların bulunmasına itina gösterilmelidir. Çocuklar, çocuksu doğallıklarıyla tansiyonlarını oyuna yansıtarak deşarj olurlar.
Çocukla teğe bir konuşulabilir. Kıssa yazdırılabilir. Endişelerinden bahseden çocuklara dehşetleri ile ilgili fotoğraf yaptırılabilir. Bununla birlikte kendisini kurtarmaya gelen itfaiye grubu, istekli çalışanları da resmetmeleri konusunda cesaretlendirilebilir. Kolaj çalışmaları üzere sanat aktiflikleri de yaptırılabilir. Yangına maruz kalmış öteki bireylere yahut kendini kurtarmaya gelmiş şahıslara mektup yazmak üzere çalışmalar için desteklenebilir.
Çocuğun kendisini söz etmesi konusunda ebeveyn/ bakım verenleri tarafından desteklenmeli fakat bu bahiste çocuk zorlanmamalıdır. Birtakım çocuklar olayla ilgili daha çok konuşurken kimileri olayın yalnızca bir kesiti hakkında konuşabilirler. Ayrıyeten çocukların yaş ve gelişim seviyesi de dikkate alınmalıdır. Gelişimsel manada 5 yaş altındaki çocuklar çok fazla şey söylemezler. 6-9 yaşlardaki çocuklar kimi şeyleri konuşabilecek kadar hazırdırlar. 10 yaş ve üzerindeki çocuklar daha fazla konuşmaya uygundurlar.”
‘ÇOCUKLAR YÜREKLİ OLMAK ZORUNDA DEĞİL’
Çocuklara beklenmedik durumlar karşısında üzülmenin olağan olduğu söylemek gerektiğini aktaran Koçyiğit, “Çocukların ağlamalarına da, üzgün olmalarına da fırsat verilmelidir. Çocuklar mert olmak zorunda değillerdir. O nedenle ‘sen yürekli bir çocuksun korkmamalısın’ üzere sözlerden kaçınılmalıdır. Olumlu gelişmelerden de bahsedilmelidir. Birçok kişinin de bu tip felaketler yaşayıp lakin ziyan görmediğini, yararlananların da süratlice düzgünleştiğini, yaşanmış kahramanlık öykülerinden de bahsetmek gerekmektedir. Çocuğun kendini inançta hissetmesini sağlarken, ‘Asla bir daha olmayacak’ üzere katılığı olmayan cümleler kurmamak gerekmektedir.
Çocuğun bu devirde gerileme davranışları olabilir. Örneğin; daha evvel tuvalet alışkanlığını kazanmış yahut parmak emme üzere davranışları olmayan çocuklarda afet sonrası alt ıslatma, parmak emme üzere davranışlar görülebilir. Bu hususta çocuğu eleştirmemek, olumsuz reaksiyonlar göstermemek gerekmektedir. Çocuğa itimat hissini oluşturmanın bir yolu da makûs bir durum olduğunda ne yapması, nereye gitmesi konusunda bir plan yapmaktır. Çocuğun bilgilerin içeren bir kağıdın yazılı olduğu küçük bir cüzdan temin edilebilir. Çocuğa kesinlikle birilerinin kendisiyle ilgileneceği söylenebilir” dedi.
Koçyiğit, “Çok uyumak yahut uykusuzluk üzere uyku değişiklikleri, kabus görme, yemek yeme de değişiklikler, iştah kaybı yahut çok yeme, sık sık ağlama, karın ağrısı, bağırsaklarla ilgili şikayetler, çok yorgunluk ve irritabilite, evvelki keyif aldığı şeylerden zevk alamama, dikkat ve konsantrasyon zahmeti, çok derecede ayrılık anksiyetesi, ümitsizlik hissetme üzere belirtiler varsa ve çocukta görülen bu belirtiler 4-6 haftadan daha fazla sürüyorsa profesyonel yardıma başvurulmalıdır” tabirlerini kullandı.
