Geçtiğimizgünlerde İzmir’de kumpir yedikten sonra kötüleşip, hastaneye kaldırılan bir kişinin, salmonella bakterisi nedeniyle hayatını kaybetmesi, bir sefer daha besin güvenliğini gündeme getirdi… Pekala bu bakteri nasıl bulaşır? Hangi besinler bu açıdan risk taşır? Konutta yemek hazırlarken, pazar alışverişi yaparken ve dışarıda yemek yerken bu bakteriye karşı ne üzere tedbirler alınabilir? İşte Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Ali Acar’ın bu sorularıma verdiği cevaplar:
Ali Acar
SALMONELLA NEDİR?
Salmonella, insan ve hayvanların bağırsaklarında yaşayan bir bakteri cinsidir. Ekseriyetle besin kaynaklı ishal ve tifo hastalığına neden olurlar. Tifoya yol açan cinsler sırf insanlarda bulunur ve enfekte şahısların yahut taşıyıcıların dışkılarıyla yayılır. Besin kaynaklı ishale neden olan tipler ise tabiatta yaygın olarak bulunur ve insan yahut hayvan dışkısıyla kirlenmiş besinler yoluyla salgınlara neden olabilir.
NASIL BULAŞIR?
Salmonella bakterileri çoğunlukla kontamine (bakteri bulaşmış) yiyecek yahut su tüketimi yoluyla bedenimize girer. Birçok farklı hayvan tarafından taşınabildiğinden, çiğ yahut az pişmiş yahut pişirildikten sonra kontamine olmuş çok çeşitli besin eserleri beşerde enfeksiyona yol açabilir. Beşerden beşere bulaşma insan dışkısıyla kirlenmiş besinlerin tüketilmesi yahut dışkıyla kirlenmiş nesnelere temas sonrası ellerin yıkanmadan ağıza götürülmesiyle mümkündür. Daha nadiren, hasta yahut sağlıklı taşıyıcı olan evcil hayvanlara (kedi, köpek, kaplumbağa, sürüngenler ve kuşlar ) temasla da enfeksiyon gelişebilir.
İŞTE EN RİSKLİ GIDALAR
Salmonellainsanlara çoklukla hayvansal kaynaklı kontamine besinlerin (çoğunlukla yumurta, kırmızı et, kümes hayvanları ve süt) tüketilmesiyle bulaşır. Uygun yıkanmamış, pişirilmemiş yumurta, tavuk eti ve pastörize edilmemiş sütlerden elde edilen eserler en riskli besinlerdir.
Bunun yanında gübreyle kontamine olmuş yeşil sebzeler başta olmak üzere düzgün yıkanmamış başka meyve ve sebzelerden de bulaş olabilir. Kan sirkülasyonuna yayılarak ölümcül olabilir
Salmonella bakterilerinin neden olduğu enfeksiyonlar çoklukla ani başlayan ateş, karın ağrısı, ishal, mide bulantısı ve bazen kusma ile karakterizedir.
Hastalık semptomlarının başlangıcı, bakterinin ağızdan alınmasından 6-72 saat sonra (genellikle 12-36 saat) meydana gelir ve hastalık 2-7 gün sürer.
Hastalar birçok durumda antibiyotik tedavisine gerek duymaksızın 4-7 gün içinde güzelleşir. Salmonella enfeksiyonu olan şahıslar, ishal sürdüğü sürece ekstra sıvı içmelidir.
Ancak birtakım durumlarda, bilhassa yaşlılarda, bebeklerde, gebe bayanlarda yahut bağışıklık sistemi baskılanmış şahıslarda sıvı kaybı şiddetli ve ömrü tehdit edici hale gelebilir. Bakteri kan sirkülasyonuna yayılarak ölümcül olabilen önemli enfeksiyonlara yol açabilir.
NASIL KORUNABİLİRİZ?
Salmonellaenfeksiyonuna karşı en uygun müdafaa, yiyeceklerin, bilhassa etin, en az 65°C’de 5 ila 6 dakika boyunca düzgün bir halde pişirilmesidir. Çiğ süt ve çiğ süt içeren eserlerden kaçınılmalı, yalnızca pastörize yahut kaynatılmış süt içilmelidir.
Yumurtalar ve çiğ yumurta içeren tüm yiyecekler (mayonez, kremalar, kekler, tatlılar, vb.) buzdolabında koruma edilmeli ve hazırlandıktan sonra mümkün olan en kısa müddette tüketilmelidir.
İçme suyunun güvenliğinden kuşku ediliyorsa, su kaynatılarak içilmelidir. Bilhassa evcil hayvanlarla yahut çiftlik hayvanlarıyla temas ettikten sonra yahut tuvalete gittikten sonra eller sabunla yeterlice yıkanmalıdır.
EVDE
Yemek hazırlamadan evvel ve sonra ellerinizi yıkayın. Yemek hazırlama ve yemek yeme yüzeylerini (tezgah, masa), kapkacaklarını kullanmadan evvel ve sonra yıkayın. Çiğ etler için sebzelerden başka bir kesme tahtası kullanın. Çiğ etlere ve paketlerine dokunduktan sonra ellerinizi sabunlu sıcak suyla yıkayın. Çiğ et, kümes hayvanı, deniz eserleri yahut yumurta ile yemek hazırlarken öteki hiçbir besine dokunmayın.
Etleri en kısa müddette buzdolabına koyun. Yemekleri inançlı bir sıcaklığa kadar pişirin.
Kesmeden, yemeden yahut pişirmeden evvel zerzevatları ve meyveleri de yıkayın yahut soyun.
Üzerinde dışkı olan yumurtaları da düzgünce yıkayın Suyun temizliğinden emin değilseniz içmek ve yemek pişirmek için şişelenmiş/arıtılmış su kullanın.
DIŞARIDA
Her yemekten evvel ellerinizi yıkayın. Açıkta satılan yiyecekleri tüketmeyin. Yetkili mercilerden sertifikası olan yerlerde yemek yemeye dikkat edin. Bir restoran size az pişmiş et, kümes hayvanı, deniz eserleri yahut yumurta servis ederse, yenmesi inançlı olana kadar pişirilmesi için geri gönderin.
Bir büfeden yahut salata barından yiyecek seçiyorsanız, evvel hijyeninden sonra da sıcak yiyeceklerin buharının tüttüğünden ve soğuk yiyeceklerin de soğukluğundan emin olun.
Kapalı suları tercih edin, inançlı sudan yapıldığından emin olmadığınız sürece buz kullanmayın.
PAZARDA
Çiğet ve peynir üzere bozulabilir eserleri soğutucuda koruma eden satıcılardan almayı tercih edin. Bu çeşit bozulabilir eserleri de en son satın alın. Büsbütün açıkta olan süt ve süt eserlerini katiyetle almayın.
Pastörize edilmiş, uygun halde şişelenmiş ve üzerinde son kullanma tarihi yazılı eserleri tercih edin. Üzeri kirli, bayat, kırık yahut çatlak yumurtaları almayın. Zerzevat ve meyvelerin de çürük yahut hasarlı olmamasına dikkat edin.
