Çin Bilimleri Akademisi’nde yapılan bir araştırmada, erkeklerin de artık doğum yapabileceğini ortaya koydu. İki biyolojik erkek fare üzerinde denen bu süreç sonucunda birinci farenin yetişkinliğe ulaşabildiği görüldü. Araştırma, iki erkek bireyden alınan genetik gereçlerle fare üretildi.
‘Embriyonik kök hücre mühendisliği’ ismini verdikleri teknikle, araştırmacılar bir babanın sperminden yumurtaya dönüşebilen hücreler üreterek başka babanın sperm hücreleriyle döllenmesi sağladı. Evvelki periyotlarda yapılan araştırmalar, gelişimsel bozukluklar nedeniyle olumsuz sonuçlar vermişti. Ama, bilim insanları kök hücrelerin genetik yapısında 20 farklı düzenleme yaparak mahzurları aştılar.
EŞCİNSEL ÇİFTLER DE ÇOCUK SAHİBİ OLABİLECEK
Çalışmada yer alan Dr. Wei Li, bu keşfin kök hücre ve rejeneratif tıp alanındaki kimi sınırlamaların üstesinden gelinmesine yardımcı olacağını belirtti. Bu çalışma fareler üzerinde denense de eşcinsel çiftlerin de çocuk sahibi olabilmesinin önünün açabilecek.
Araştırmacılar, bu süreçte erkek üreme hücrelerini dişi üreme hücrelerine dönüştürdü. Birinci olarak, bir farenin spermi, genetik gereci çıkarılmış bir yumurta hücresine (oosit) enjekte ettiler. Bu süreç, rastgele bir hücre tipine dönüşebilen kök hücrelerin oluşmasını sağladı. Lakin bu hücreler sadece birinci ebeveynden gelen erkek DNA’sını taşıyordu.
Bu süreç sonrasında kök hücreler diğer bir erkeğin sperm hücresiyle birleştirilerek, her iki ebeveynden de genetik malzeme taşıyan embriyonik bir yapı oluşturuldu. Elde edilen embriyo, bir taşıyıcı annenin rahmine nakledildi ve böylelikle sırf iki erkek bireyden gelen DNA’ya sahip yavru fare dünyaya geldi.
Bu sürecin uzun vakittir teorik manada mümkün olduğunu bilen bilim insanları, daha evvelce yetişkinliğe kadar yaşayabilen iki babalı fareler üretmeyi başaramamıştı.
Normal heteroseksüel üremede, spermde bulunan genetik malzeme yumurtadaki dişi DNA’sıyla birleşerek yavrunun gelişimini sağlıyor. Fakat iki erkek ya da iki dişiden gelen homolog kromozomlar bir ortaya geldiğinde, genetik kopyalama yanlışları ve ‘baskılama anormallikleri’ olarak bilinen meseleler ortaya çıkıyordu. Bu durum, yavruların sağlıklı bir halde gelişmesini engelleyerek genetiklerinde önemli kusurlara neden oluyordu.
GENETİK KODLARI DEĞİŞTİRİLDİ
Çalışmada yer alan bir öbür araştırmacı Dr. Qi Zhou ise bu genetik pürüzlerin memelilerde tek cinsiyetli üremeyi büyük ölçüde imkansız hale getirdiğini vurguladı. Lakin CRISPR isimli gen düzenleme teknolojisi kullanılarak farelerin DNA’sındaki baskılama anormalliklerini önlemeyi başardılar. Araştırmacılar, birinci babanın sperminden elde edilen kök hücreleri düzenleyerek, genetik kodun muhakkak kısımlarını değiştirdi. Daha sonra bu genetiği değiştirilmiş hücreler ikinci babadan gelen spermle birleştirildi ve sağlıklı gelişme ihtimali yüksek embriyolar elde edildi.
‘Bir unsur imza atan bu çalışma sonucunda, iki babaya sahip olan fareler yetişkinliğe ulaşabildi. Guangzhou’daki Sun Yat-sen Üniversitesi’nden Dr. Guan-Zheng Luo, bu araştırmanın memelilerde eşeyli üreme sürecini anlamak açısından çok değerli olduğunu belirtti. Luo, bu usulün embriyonik kök hücreler ve klonlanmış hayvanlar üzerindeki tesirlerini güzelleştirebileceğini ve rejeneratif tıp alanında büyük bir ilerleme sağlayabileceğini de söz etti.’
Ancak, araştırmacılar kimi değerli sınırlamaların varlığını kabul ediyor. Canlı embriyoların sırf yüzde 11,8’i doğum kademesine kadar gelişebilirken, doğan yavruların tamamı yetişkinliğe ulaşamıyor. Yetişkinliğe erişebilen farelerin büyüme suratlarında farklılıklar, ömürlerinin kısalması ve kısırlık üzere durumlar da gözlemlendi. Tüm bunlara karşın bu çalışma eşcinsel çiftlerin biyolojik olarak her iki ebeveyne de ilişkin çocuk sahibi olabilmesi tarafında umut verici bir adım olarak bedellendiriliyor.
SÜREÇ İÇİN TEKRAR DE ANNEYE GEREKSİNİM DUYULACAK
Teorik olarak, insanlarda da misal bir teknikle embriyo üretmek mümkün olabilir. Lakin, sürecin tamamlanması için bir taşıyıcı anneye gereksinim duyulacak ve genetik malzeme sırf babalardan gelecektir. Araştırmacılar, bu prosedürün maymunlar üzere daha büyük memeliler üzerinde test edilmesini planlıyor lakin sürecin insanlara uygulanabilmesi için aşılması gereken birçok teknik zorluk bulunduğunu da ekliyor.
Bazı uzmanlar ise beşerler üzerinde kullanılmasının etik olup olmadığı konusunda tartışmaları da beraberinde getirebileceğini belirtiyor. LGBT+ yardım kuruluşu Mosaic Trust’ın yöneticisi Lukasz Konieczka, bu çeşit genetik araştırmaların gerekliliğini sorgulayarak, mevcut çocuklara dayanak sağlamanın daha kıymetli olduğunu söylüyor. Ayrıyeten, Milletlerarası Kök Hücre Araştırmaları Derneği’nin etik kuralları, üreme hedefli genetik düzenlemeleri yasaklıyor ve şu anda bu tıp tekniklerin inançlı kabul edilmediğini belirtiyor.
