Yerel halk tarafından uzun yıllardır bilinen bu tabiat olağanüstüsü, birinci olarak 2011 yılında jeobilimci Andrés Ruzo tarafından dünyaya tanıtıldı. Volkanik alanlardan uzak olmasına karşın kaynama noktasına kadar ısınabilen bu ırmak, bilim insanları için yer altı jeotermal süreçlerini ve global ısınmanın tesirlerini anlamak açısından değerli bir araştırma alanı haline geldi.
Keşif seyahatleri yapan bilim insanı Andrés Ruzo, ırmakta yaptığı ölçümlerde sıcaklığın 100°C düzeyine ulaştığını belirtiyor. “Bunu günlük hayattan bir örnekle açıklarsak, bir fincan kahvenin sıcaklığı yaklaşık 55°C. Bu kadar sıcak suyu fizikî olarak hayal etmek bile zor” diyor. Nehire dokunan bir insan, saniyeler içinde ikinci ve üçüncü derece yanıklar yaşayabilir.
YILLARDIR EFSANE OLARAK ANLATILIYORDU
Nehir, yıllardır Peru’da bir efsane olarak anlatılıyordu. Lakin Amazon havzasının faal volkanlardan çok uzakta olması, birçok bilim insanını bu çeşit bir tabiat olayının var olamayacağına inandırmıştı. 2011 yılında Ruzo, şahsen bölgeye giderek bu inanılmaz fenomeni doğruladı.
Bir belgeselde Ruzo, ırmaktan yükselen sıcak hava dalgasının burun ve akciğerleri yaktığını anlatıyor. “Bu ırmağa düşen birçok hayvan gördüm. Kuşlardan sürüngenlere kadar farklı cinsler. Beşerler üzere karmaşık organizmalar bu sıcaklıklara dayanamaz.” diye açıklıyor.
SICAK SU NEREDEN GELİYOR?
Bu fevkalâde sıcaklık, yeraltından yükselen sıcak su kaynaklarından geliyor. Yağmur suları, etraftaki gözenekli kayaçlara süzülerek yerin derinliklerine ulaşıyor ve burada Dünya’nın çekirdek ısısıyla ısınıyor. Daha sonra, büyük bir fay çizgisi boyunca yüzeye çıkarken sıcaklığı koruyor ve Shanay-Timpishka’yı adeta bir kazana çeviriyor.
Miami Üniversitesi’nden bilim insanları, kaynayan ırmağın global ısınmanın geleceğini anlamak için bir doğal laboratuvar misyonu görebileceğini düşünüyor. Çalışmanın başyazarı Riley Fortier, “Amazon, bizim isteyip istemememize bakılmaksızın ısınacak. Bu yüzden buradaki sıcaklık artışlarının orman bileşimi üzerinde nasıl bir tesir yaratacağını anlamak kritik” diyor.
BİRKAÇ TIP HAYATTA KALABİLİYOR
Araştırmacılar 2022 yılında ırmağın bulunduğu bölgeyi ziyaret ederek 70 farklı noktadaki tropikal bitki örtüsünü haritalandırdı. Irmağın daha serin olan üst kısımlarından başlayarak en sıcak noktalarına kadar tahliller yapıldı. Sonuçlar, sıcaklık arttıkça bitki çeşitliliğinin süratle azaldığını gösterdi.
Özellikle ırmağın en sıcak bölgesinde sadece birkaç tıbbın hayatta kalabildiği belirlendi. Fortier, “Sıcak bölgelerde ağaç çeşitliliği daha düşük. Daha soğuk orman bölgelerinde ise bitki tipleri daha fazla ve ekosistem daha dengeli” diye ekliyor.
Araştırmacılar, kaynayan ırmağın Amazon’un geleceğine dair korkutucu bir ipucu verdiğini belirtiyor. “Küresel ısınma devam ettikçe, her şey değişecek” diyen Fortier, bütün Amazon’un gelecekte bu bölge üzere olabileceğini söylüyor.
