Yeni bir güne başlıyorsunuz. Alarm çaldığında gözlerinizi açıyorsunuz ve çabucak telefonunuza yöneliyorsunuz. Tahminen yalnızca alarmı kapatmak, hava durumuna bakmak ya da bildirimlere göz atmak istiyorsunuz. Lakin o “beş dakika” bir mühlet sonra 15, 30 hatta daha fazla olabiliyor. Ve farkında olmadan, yataktan kalkmadan evvel beyniniz bilgi bombardımanına tutulmuş oluyor.
Rutin ve zararsız üzere görünen bu hareket, aslında ruh sıhhatinizi ve gün boyunca odaklanma yeteneğinizi olumsuz etkileyebilir. Sinirbilimciler, bu alışkanlığın gerilim, tasa ve dikkat eksikliği ile irtibatlı olduğunu belirtiyor. Pekala, bu durumun nedeni nedir ve bu tesirlerden kaçınmak için ne yapabilirsiniz?
Etkisi, şeker tüketimine benzer
Bu alışkanlığın nörobilim dünyasında bir ismi var: doomscrolling. Bilhassa sabah uyandığınızda, neredeyse otomatik ve pasif bir biçimde haberler, toplumsal medya ve dijital içerikler ortasında gezinme eğilimidir.
Sinirbilimci Emily McDonald, bu davranışın beynin ödül sistemini tıpkı bir kumar makinesi üzere tetiklediğini açıklıyor. Ekranı her yenilediğimizde ve yeni bir içerik bulduğumuzda, beynimiz haz nörotransmitteri olan dopamin salgılar. Sorun şu ki, bu haz süreksiz ve bağımlılık yapıcıdır; bizi daha fazla uyaran aramaya yönlendirir ve farkında olmadan vakit kaybetmemize neden olan bir döngüye sokar.
Etkisi, şeker tüketimine misal; ne kadar fazla tüketirseniz, o kadar çok gereksiniminiz olur. En berbatı ise, bunu sabahın erken saatlerinde yaptığınızda, beyniniz hala epeyce alıcı bir durumda olduğundan, günün geri kalanında bilgiyi sürece biçiminizi etkileyen daima bir dikkat dağıtma döngüsüne girersiniz.
Dikkat mühleti 8 saniyeye dönüştü
Samsung’un yaptığı bir araştırmaya nazaran, son 20 yılda ortalama dikkat müddeti 12 saniyeden 8 saniyeye düştü. Bu azalma, büyük ölçüde teknolojiye çok maruz kalmanın bir sonucu olarak meydana geldi. Telefonumuzu uyandığımızda denetim etmek, bu eğilimi güçlendirerek beynin değerli misyonlara odaklanma yeteneğini zayıflatıyor. Ayrıyeten, güne başlarken tükettiğimiz içerikler ruh halimizi de etkileyebiliyor. Ruh sıhhati uzmanı Fatmata Kamara, olumsuz haberlere erken yaşta maruz kalmanın gerilim hormonu kortizol düzeylerini artırdığını ve bunun da şu problemlere yol açabileceğini belirtiyor: Artan dert ve sonluluk, ani ruh hali değişimleri, güne başlamadan evvel zihinsel yorgunluk hissi, üretkenlik ve konsantrasyon yeteneğinde azalma.
Nasıl gayret edilir?
Bu alışkanlığın olumsuz tesirlerinden kaçınmak istiyorsanız, sabah rutininizi değiştirmek için aşağıdaki stratejileri uygulayabilirsiniz:
- Günün birinci saatlerinde telefonunuza dokunmayın. Bunun yerine, esneme, derin nefes alma yahut güne başlamadan evvel birkaç dakikalık sakinlik üzere aktivitelerle bu vakti değerlendirin.
- Gereksiz bildirimleri kapatın. Bu bildirimler, dikkatinizi anında çekmek ve dürtüsel içerik tüketimini teşvik etmek gayesiyle tasarlanmıştır.
- Geleneksel bir çalar saat kullanın. Böylelikle uyandığınızda telefonunuzu çabucak açma isteğini engelleyebilirsiniz.
- Ekranınızı daha sağlıklı alışkanlıklarla değiştirin. Kitap okumak, meditasyon yapmak yahut gününüzü planlamak, güne daha net başlamanıza ve teknolojinin yarattığı aciliyet hissinden uzak kalmanıza yardımcı olabilir.
Zararsız ve günlük bir davranış üzere görünen bir şey, düşündüğünüzden daha fazla zihninizi etkiliyor olabilir. Doomscrolling, sırf odaklanmanızı ve ruh halinizi bozmakla kalmaz, tıpkı vakitte yataktan çıkmadan evvel bile sabahlarınızı bir gerilim ve dikkat dağınıklığı döngüsüne dönüştürebilir. Rutin hayatınızda yapacağınız küçük değişiklikler, günlük refahınızda büyük farklar yaratabilir. Kıymetli olan, güne şuurlu bir formda başlamak ve teknolojinin sabah temponuzu belirlemesine müsaade vermemektir.
