6 Şubat sarsıntısının en çok can ve mal kayıplarına yol açtığı vilayetlerimizin başında Hatay geliyor. Başta Hatay olmak üzere sarsıntının vurduğu vilayetlerde sıkıntıları gidermek için Devlet bütün gücünü kullanıyor. Fakat o denli ağır bir tablo var ki bunu ortadan kaldırmak kolay olmuyor. Yalnız Hatay değil, örneğin Adıyaman’ın problemi da sürüyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, CHP Genel Başkanı Özgür Özel, haftaya sarsıntı vilayetlerinde olacak.
Yağmur yağınca yalnızca caddeler göl olsa neyse, en büyük sorun konteynır kentleri su basması oluyor. Elektrik çarpmasın, şase yapmasın diye cereyan kapatılıyor. Şimşek çakması, gök gürültüsü konteynırda adeta bomba tesiri yaratıyor. Sarsıntıdan evvel Türkiye’yi besleyen ve en çok vergi ödeyen 7. Vilayet olmasına karşın bugün ayağa kalkabilmek için uğraşıyor. Fakat bu kolay olmayacak.
SORUNLAR GİDERİLMİŞ DEĞİL
CHP Milletvekili Mehmet Güzelmansur, kentin sıkıntılarından öne çıkanları sıralamıştı. Bunun uzunluğu 7,5 m metreyi buluyordu. Güzelmansur “Depremin üzerinden koskoca 24 ay geçmesine karşın meselelerin devam ettiğini öne sürdü ve kimilerini şöyle sıraladı:
BARINMA: Hatay’da sarsıntının üzerinden 24 ay geçmesine karşın yaklaşık 24 bin insanımız hâlâ konteynerlerde yaşıyor. Hatay’da toplam teslim edilmesi gereken konut sayısı 158 bin 200.
24 ayın sonunda, yapılan kura ve anahtar teslim törenlerindeki sayılara bakarsanız 47 bin 637 mesken teslim edildi. Yani konteynerde yaşayan insan sayısının en az 120 bin azalması lazım fakat azalmıyor. Neden? Zira teslim edilen meskenlerin altyapısı yok, yolu yok, kapısı yok, penceresi yok, içi tam bitmiş değil. Bu yüzden beşerler gidip meskenlerine yerleşemiyorlar. İktidar bir yılda bitirip teslim etme kelamı verdiği kadar konut yapmadı. İki yıl sonunda da kelam verdiğinin yüzde 30’u kadar konut yaptı, bunun da değerli bir kısmı oturulabilir nitelikte değil.
EĞİTİM: Hatay’da yetkililer “210 okulumuz yıkıldı, 110 okul açtık” diyorlar. Bunların 88’i konteynerde. Konteynerde eğitim, olması gerektiği üzere olmuyor. Zira altyapı yok, internet kesiliyor, elektrik kesiliyor; ses izolasyonu yok, dışardaki tüm gürültü sınıfın içinde. Oyun bahçesi yok. Hatay’da hala ikili eğitim var. Yani sabah altıda öğrenciler derse başlıyor, gece geç saatlerde ikinci eğitim bitiyor. Eğitim birçok yerde üç okulun birleştirilmesi ve bir okula yönlendirilmesiyle devam ediyor.
SAĞLIKTA MESELELER BİTMEDİ
SAĞLIK: 6 Şubat sarsıntılarında Hatay’da yıkılan aile sıhhati merkezi sayısı 56’dır. Bunlardan biri bile yapılmadı. Hatay’da 71 tane boş aile hekimliği ünitesi var. Hatay’da 100 bin insan kollayıcı sıhhat hizmetlerine ulaşamıyor. Ağır bakım yatak sayısı yetersiz. Hastalar yatak olmadığı için ya etraf vilayetlere gönderiliyor ya da yirmi dört saat acil serviste bekletiliyor; bu müddette engelli kalan da oluyor, hayatını kaybeden de oluyor.
HATAY’DA DOKTOR KALMIYOR: Hatay’da hasta az, hastane sayısı az, yapılan süreçler kısıtlı… Bu da fiyatın temelini oluşturan performansa dayalı çalışma fiyatının Hatay’da çok düşük kalmasına neden oluyor. Örneğin Mersin’deki devlet hastanesinde bir doktor 6 birim alırken, Hatay’da tıpkı doktor 2 birim alıyor. Eza yalnızca tabibin olup olmaması da değil. Doktor olsa bile alet edevat olmuyor. Örneğin güç modülleri yok, kan otorizasyon aygıtlar problemli, laparoskopik aygıtlar yok.
MÜCBİR SEBEP: Daha az yıkımın ve can kayının yaşandığı Van’da zorlayıcı sebep 6 yıl sürdü. Van’a zorlayan sebebi altı yıl uygulayan AKP, asrın felaketinde yalnızca 22’inci ayda zorlayan sebebi bitirdi. Artık 31 Mayıs’a kadar, sadece 2022 sonunda cirosu 2,5 milyon TL’nin altındaki firmalar için uzatıldı. Bu çok adaletsiz bir uygulama. Van sarsıntısında borçların 2 ayda bir 30 taksitte ödenmesi uygulaması vardı. Borçlar 60 ayda ödendi. Yazılı müracaat istenmedi ve teminat kuralı getirilmedi. Asrın felaketinde ise borçlar her ay olmak üzere 24 ayda ödenecek. Bunun için yazılı müracaat ve teminat isteniyor. Halbuki Hatay’da yıkılan meskenler, yıkılan iş yerleri yapılana kadar, beşerler kendine gelene zorlayan sebebin kesintisiz, ayrım olmadan herkes için devam etmesi gerekirdi.
DEPREMİN MALİYETİ: Zelzelenin ülkemize maliyeti 110-120 milyar dolar. Yanlışlıklar yapılmasaydı Türkiye asrın felaketinin maliyetini, vatandaşa ek vergi, artırım bindirmeden 3 sefer karşılayacak mali güce sahip olurdu.
FİRMALAR DA GÖÇ VERİYOR
HATAY’IN YİNE İNŞASI: Hatay’ın tekrar inşa sürecinde ekmek mahallî değil, dışarıya gidiyor. Hataylı beşerinin ticarette çok büyük kaybı varken, Hatay ihaleleri Hatay dışındaki firmalara veriliyor. Hatay’ın tekrar inşasında yerli firmalara da ihale verilmesi ile ilgili yapılan görüşmelerde Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile TOKİ Hataylı firmaların listesini istemesine karşın hiçbir ihale yerli firmalara verilmedi.
HATAY, FİRMA OLARAK DA GÖÇ VERİYOR: Hatay’da sarsıntı öncesi ve sarsıntı sonrası firma sayıları karşılaştırıldığında negatif bir bilgi görünmüyor. Lakin burada ayrıntılı bir inceleme yapıldığında Hatay’da kapanan firmaların birçoklarının Hataylı, açılan firmaların birçoklarının ise Hatay dışından olduğu görülüyor.
SULAMA MALİYETİ 10 KAT FAZLA: Adana’da pamuk yetişiyor, Urfa’da pamuk yetişiyor bir de Hatay’da pamuk yetişiyor. Adana araziyi barajla suluyor, 100 dönüm toprakta 25 bin lira sulama parası ödüyor. Urfa’daki 30 bin lira ödüyor. Hataylı çiftçi barajdan sulama yapamadığı için, derin kuyulardan sondajla sulamaya mahkûm bırakıldığı için 250 bin lira elektrik faturası ödüyor. Ödediği elektrik parası cebinde kalsa çiftçi kar edecek.
Tarımda en süratli yetişen eser olan kabak 45 günde yetişiyor. Fakat elektrik faturası 30 günde geliyor.
Allah emsal felaketlerden ülkemizi ve tüm insanlığı korusun. Lakin çabucak akabinde bilim insanlarının ikazlarının dikkate alınması gerektiğini hatırlatıyoruz.
