Parşömene yazılmış 2000 yıllık bir kitap asırlar sonra çözüldü. Yapay zekadan dayanak alan bilim insanları, kitapta ne yazıldığını ortaya çıkardı. Antik Yunan ile yazılan kitap Roma İmparatorluğu’na Avrupa’ya hükmettiği periyoda ilişkin.
MS 79 yıllarda Vezüv Yanardağı’nın patlamasıyla gömülen antik dokümanlardan biri yapay zekayla çevrildi. Özel bir parşömene yazılan kitap, Oxford’da bulunan Bodleian Kütüphanelerinde saklanıyordu. Kitap karbon bazlı mürekkeple yazılmış antik Yunanca metinlerden oluşuyor.
Yapay zekayla tarihi metinlerin gizemi çözülüyor
Bodleian Kütüphanelerinin yöneticisi Richard Ovenden, kitabın içeriğinin çözülmesine dair, “Görüntüleme ve yapay zeka alanında kaydedilen şaşırtan ilerlemeler, neredeyse 2.000 yıldır okunmayan parşömenlerin içine bakmamızı sağlıyor” diyerek söz etti.
Herculaneum parşömenlerinin antik Yunan ve Roma alımlarına ilişkin derin felsefi ve edebi metinler içerdiği düşünülüyor. Bilim insanları ise yapıtlara ziyan vermemek için sanal yollarla kitapları açarak X-ışını taraması, mürekkep algılama yazılımları ve yapay zeka üzere yaratıcı usullere ilerliyor. Antik Yunan ve Roma alımlarına ilişkin bilgilerin yer aldığı bu yapıtların aydınlatılması bilim insanlarını da heyecanlandırmaya başladı.
Bilim insanları bu parşömenleri aydınlatmak için 3 boyutlu taraması ve dijital rekonstrüksiyonunu oluşturarak Dmond Light Source’u kullandılar. Daha sonra ise yapay zeka kullanarak papirüs bitkisinin özgünden yapılan ve kağıda benzeri bir materyalle papirüs üzerindeki mürekkeğ işaretlerini tespit ettiler. Tüm çalışmalar sonrasında kitaptan bir kaç kelimeyi yorumlayan bilim insanları şimdi cümleleri tam olarak çözemediklerini tabir etti.
2 söz çözüldü
Antik Yunancayla yazılan yapıtta 2 söz tespit edilebildi. Karışıklık, tedirginlik ve iğrenme anlamalarına gelen διατροπή sözüdür. Bu söz metnin birkaç yerinde 2 defa geçiyor. Lakin neye atıf yapıldığı şimdi bilinmiyor.
Diğer bir söz ise olmak manasına gelen τυγχάνω fiili. Takım bu durumunun unutulmaz bir tecrübe olduğunu tabir ediyor. Araştırmacılar, yapıtın sonuna ulaşmayı umuyorlar. Paris’te Institut de France’da bulunan bir başka parşömene yazılanları anlamak için yapay zekayı kullanarak 700.000 dolar kazanmışlardı..
Sanal açılımla yapıtlara artık ziyan verilmeyecek
Günümüzde yapılan çalışmalarla, papirüsleri fizikî olarak açmadan, metinlerin ziyan görmesini önlemek gayesiyle dijital sistemlerle okunması hedefleniyor. Sanal açılım dedikleri bu teşebbüs, ışınları ve öteki ışık kaynaklarıyla yapılıyor. Kısa dalga kızılötesi hiperspektral görüntüleme ismi verilen bir teknik, ışığın papirüs üzerindeki siyah mürekkepten yansıma biçimindeki farklılıkları tespit ediyor.
Bu tekniği kullanan parşömenlerden birinde yeni keşfedilen bir pasaj, Platon’un son gecesini flüt çalan bir köle kızın ‘ritim eksikliğini’ lisana getirerek geçirdiğini ortaya çıkarmıştı. Parşömen ayrıyeten Platon’un kurucusu olduğu Atina Akademisi’ne gömüldüğünü doğrulamaya yardımcı oluyor fakat antik düşünürün dinlenme yerinin üniversite yeri içinde belirlenmiş bir bahçede olduğu detayını da ekliyor.
