İlk olarak Hubble Uzay Teleskobu tarafından keşfedilen HH30, ağır bir gaz ve toz diskiyle çevrili, oluşum sürecinde olan bir yıldız sistemi. Yeni manzara, toz ve gazın koni formundaki akışlarını ve uzaya yanlışsız fırlayan dar bir jet akımını gözler önüne serdi.
James Webb Uzay Teleskobu, dünyanın en gelişmiş uzay gözlemevi olarak kabul ediliyor. 25 Aralık 2021’de fırlatılan ve Dünya’dan 1.5 milyon kilometre uzaklıkta, Güneş yörüngesinde bulunan bu teleskop, 6.5 metrelik altın kaplama aynası ve güçlü kızılötesi algılama sistemleriyle kainatın derinliklerindeki yıldız oluşumlarını inceleyebiliyor.
YILDIZLAR NASIL OLUŞUYOR?
HH30, Herbig-Haro (HH) objeleri olarak isimlendirilen bir çeşit parlak nebuladır. Bu çeşit nebula, genç yıldızlardan fırlayan yüksek süratli iyonize gaz jetlerinin, etrafındaki yıldızlararası hususla çarpışmasıyla oluşur. Bu jetler, uzayda yüzlerce kilometre süratle hareket ederek şok dalgaları oluşturur ve etraftaki gazı ısıtarak görünür ve kızılötesi dalga uzunluklarında ışıldamalarına neden olur.
Gökbilimciler, HH30’un en dikkat cazibeli özelliğinin bipolar jetler olduğunu belirtiyor. Hubble tarafından yapılan müşahedeler, diskin kenardan görünüşünü göstererek merkezdeki yıldızı direkt gözlemlemeyi engelliyor, fakat disk içindeki gezegen oluşum süreçlerini inceleme fırsatı veriyor.
‘AYIN FOTOĞRAFI’
Astronomlar, JWST’nin bilgilerini Hubble Uzay Teleskobu (HST) ve Atacama Büyük Milimetre Dizisi (ALMA) gözlemevlerinden gelen bilgilerle birleştirerek HH30’un disk yapısını çoklu dalga uzunluklarında inceledi. Ortaya çıkan imaj, şimdiye kadar elde edilen en ayrıntılı manzaralardan biri olarak “Ayın Fotoğrafı” olarak yayımlandı.
JWST’nin kızılötesi müşahede kapasitesi, bilim insanlarının milimetre boyutundaki toz tanelerinin disk içindeki dağılımını takip etmesini sağladı. Fakat, ALMA gözlemevi sayesinde daha büyük toz parçacıklarının dar bir alanda ağırlaştığı tespit edildi. Daha küçük parçacıklar ise daha geniş bir alana yayılmıştı.
Araştırmalar, büyük toz parçacıklarının diskin içinde hareket ederek ince bir katmana yerleştiğini gösteriyor. Bu durum, gezegen sistemlerinin oluşum sürecinde kıymetli bir kademe olarak görülüyor. Toz taneleri, vakitle birleşerek kayalara, akabinde daha büyük cisimlere ve en sonunda gezegenlere dönüşüyor.
Ayrıca, müşahedeler sırasında HH30’un merkezinden yüksek süratte fırlayan dar bir jet akımının çıktığı tespit edildi. Bu jet akımının, daha geniş ve konik biçimde dışa yanlışsız yayılan bir gaz akışıyla çevrili olduğu gözlemlendi.
