Dünya Sıhhat Örgütü datalarına nazaran, her yıl dünya çapında yaklaşık 12-15 milyon kişi inme geçiriyor. Bunların yüzde 15-20’si erken devirde hayatını kaybederken, geri kalanı hayatlarını çaba ile geçirmek zorunda kalıyor. Bu durum, inmenin yetişkin engelliliğinin en yaygın nedeni olmasına sebep olarak görülüyor.
Ölüme neden olan hastalıklar ortasında ülkelere nazaran değişmekle birlikte iki ila beşinci sırada yer alan inme, her geçen gün artan bir halk sıhhati sorunu olarak kabul ediliyor. Ülkemizde her yıl yaklaşık 125 ila 150 bin kişi inme geçiriyor.
İnme hastalarının yüzde 62’si 70 yaşın altında ve maalesef hastaların %22’si 16 ila 45 yaş ortasında genç ve erişkinlerden oluşuyor. İstikrarsız beslenme ve hareketsiz ömür biçimi üzere etkenler, inme riskini artıran esas faktörler ortasında yer alıyor. Her 4 şahıstan biri hayatlarının rastgele bir devrinde inme ile müsabaka riskine sahip.
‘İNME, BEYİN DAMAR TIKANIKLIĞI YAHUT KANAMA SONUCU OLUŞUR’
Etkinlikte, inme ile ilgili yanlışsız bilgilendirme yapılmasının kıymetine dikkat çeken Prof. Dr. Engin Çakar, “İnme, tüm dünyada ‘stroke’ olarak bilinir fakat Türkiye’de ‘felç’, ‘kısmi felç’ yahut ‘beyin krizi’ üzere farklı isimlerle de anılıyor. İnme, temel olarak beyin damar tıkanıklığı ya da beyin kanaması sonucu ortaya çıkan bir durumdur” diye konuştu.
‘25 YAŞ ÜSTÜ HER DÖRT ŞAHISTAN BİRİ RİSKTE LAKİN HADİSELERİN YÜZDE 80’İ ÖNLENEBİLİR’
Beyinde etkilenen bölgeye nazaran bedende farklı işlev kayıpları yaşanabileceğini belirten Prof. Dr. Çakar, “Solunum durması, kalp meseleleri, el-kol yahut bacak hareketlerinde kısıtlılık üzere belirtiler görülebilir. 25 yaş üstündeki her dört bireyden biri, hayatının bir devrinde küçük yahut büyük çapta inme geçirme riski taşır. Fakat bu hadiselerin yüzde 80’i önlenebilir. Biz bu farkındalığı artırmak için çalışmalarımızı tertipli olarak sürdürüyoruz” tabirlerini kullandı.
‘GEÇİCİ İSKEMİK ATAK BÜYÜK İNMENİN HABERCİSİ OLABİLİR’
İnmenin farklı düzeylerde görülebileceğini belirten Prof. Dr. Çakar, geçici iskemik atağın en hafif inme tablosu olduğunu lakin ciddiye alınması gerektiğini vurguladı.
Çakar, “İnmenin en hafifi süreksiz iskemik ataktır. Bununla hastalar birkaç saat süren şuur bulanıklığı, kol güçsüzlüğü yahut konuşmada bozulma hissedebilir. Fakat bunu ciddiye almazlarsa, bir yıl içinde mutlaka büyük bir inme geçirme riskiyle karşı karşıya kalırlar. Bu nedenle süreksiz bile olsa bu cins belirtiler fark edildiğinde derhal hastaneye başvurulmalıdır” dedi.
‘BEYİN DOKUSU, ‘KULLAN YA DA KAYBET’ PRENSİBİYLE ÇALIŞIR’
İnmenin tedavisinde erken müdahalenin hayati ehemmiyet taşıdığını belirten Prof. Dr. Çakar, İngilizce’de kullanılan ‘Time is Brain’ (Zaman, beyindir) sözüne dikkat çekerek, “Hastaneye ne kadar erken ulaşılıp cerrahi, nörolojik yahut radyolojik süreçler yapılırsa, o kadar fazla beyin dokusu kurtarılabilir. İnme sonrası hastanın erken rehabilitasyona alınması gerekir. Beyin dokusu, ‘kullan ya da kaybet’ prensibiyle çalışır.
Eğer hasta konutuna gönderilip dinlenmeye bırakılırsa ve hareket ettirilmezse, bedeni öğrenilmiş bilgileri kullanmamaya alışır ve tedavi süreci çok daha sıkıntı hale gelir. Hastayı oradan döndürmek çok zorlaşır. Onun için bu hastanın erken rehabilitasyona yani toplamında fizik tedavinin de içinde olduğu nörorehabilitasyon programı olan kapsamlı fizik tedavi rehabilitasyon kliniklerine ulaştırılması gerekir. Hasta şayet hayatına tekrar bağımsız dönecekse yahut minimal yardımla hayatına dönecekse lakin bu türlü sağlanabilir” diye konuştu.
‘İNME İLE GAYRET BİR EKİP ÇALIŞMASI’
Prof. Dr. Çakar, söz konusu tedavinin bir takım işi olduğunu, hastanın gereksinimine karşılık verebilecek niteliklerin neler olduğunu ise kendi tedavi sistemleri üzerinden şu sözlerle aktardı:
“Bu tedavi büyük bir kadro çalışmasıdır. Bizim kliniğimizde bu grubun başında bir fizik tedavi ve rehabilitasyon doktoru bulunuyor, lakin muvaffakiyetin temelinde olmazsa olmaz grup arkadaşlarımız yer alıyor. Fizyoterapistler, ergoterapistler, konuşma ve yutma terapistleri, teneffüs terapistleri, fizik tedavi teknikerleri üzere geniş bir uzman takımı, hastaların düzgünleşme sürecinde kritik bir rol oynuyor.
Bu grubun güzel yetişmiş olması ve inme üzere hastalıklar konusunda deneyimli olması büyük ehemmiyet taşıyor. Bu noktada, eğitim kliniklerinin rolü hayati. Biz kliniğimizde, öğrencileri stajyer olarak alıp uzman profesyonellerin yanında yetişmelerine imkan sağlıyoruz. Zira tek başına bir mucize kelam konusu değil. Hastanın ailesinden dayanak beklediğimiz üzere, biz de hastanedeki ailesi olarak ona en yeterli biçimde yardımcı olmalıyız.
Örneğin, konuşmasını geliştirebilmesi için konuşma terapistiyle birebir çalışmasını, el-kol hareketlerini güçlendirmesi ve yürümesini güzelleştirmesi için fizyoterapist ile birebir çalışmasını, günlük ömür aktivitelerini yine kazanabilmesi için ergoterapist ile iş ve uğraşı terapisi uygulamalarına katılmasını sağlıyoruz. Bu süreç bizim için çok bedelli. Ayrıyeten teneffüs terapisi, hastanın gerçek nefes almasını, bu nefesi sese dönüştürmesini ve akciğer kapasitesini artırmasını sağlayarak genel düzgünleşme sürecine büyük katkı sunuyor.
Burada da teneffüs terapistleri kritik bir rol üstleniyor. Görüldüğü üzere fizik tedavi ve rehabilitasyon doktoru bu orkestranın şefi. Fakat bu orkestrayı oluşturan her bir birey tedavi muvaffakiyetini direkt etkiliyor. Robotik teknolojiler de büyük bir dayanak sağlıyor, gelişen teknolojiyle birlikte bu sistemlerden daha fazla yararlanıyoruz. Lakin değişmeyen en değerli gerçek şu: Bu teknolojiyi hastaya hakikat formda uygulayabilecek uzmanların varlığı her vakit önceliklidir” sözlerini kullandı.
Prof. Dr. Çakar bu biçim etkinliklerle farkındalığı artırmayı hedeflediklerinin bir kere daha altını çizerek kelamlarını şöyle tamamladı:
“Biz klinik olarak esasen muhakkak bir kapasiteye sahibiz ve bu kapasite dolu bir formda işliyor. Lakin insanlarda farkındalık yaratabilirsek, nitelikli sıhhat hizmetine ulaşma isteği artacak ve buna bağlı olarak sıhhat hizmetinin kalitesi de yükselmeye başlayacaktır. Biz bunu bir hedef olarak görüyoruz. Türkiye olarak bu alanda öncü bir pozisyondayız ve bu başarıyı hem ulusal hem de milletlerarası alanda örneklerle yaygınlaştırmak istiyoruz. Şunu hiç unutmamalıyız: Her 40 saniyede bir kişi inme geçiriyor ve her 3 dakikada bir kişi inme nedeniyle hayatını kaybediyor. Halbuki inme riskini yüzde 80 oranında azaltmak mümkün. Bu yüzden herkesin bu mevzuda bilinçlenmesi gerekiyor.”
