Şanlıurfa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, 12 bin yıllık geçmişiyle UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan “tarihin sıfır noktası” olarak nitelendirilen Göbeklitepe’de, hafriyat alanının genişlemesi ve tarihi alanlarda oluşabilecek zararın engellenmesi hedefiyle bölgedeki zeytin ağaçlarının taşınması tarafında karar aldı.
Kararın akabinde Valilik koordinesinde Vilayet Tarım ve Orman Müdürlüğü, GAP Ziraî Araştırma Enstitüsü, Göbeklitepe İstişare ve Eşgüdüm Kurulu, Ziraat Odası, Mimarlar Odası, muhtar üzere çeşitli bileşenlerden oluşturulan şuranın görüşleri sonrası, Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü takımlarıyla ağaçların taşınması için çalışma başlatıldı.
Bölgedeki ağaçlar kabaklama tekniğiyle söküldükten sonra Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü takımlarına teslim ediliyor.
Ekipler, zeytin ağaçlarını Şanlıurfa ve Birecik’te belirledikleri alanlara dikiyor. Gerekli görülen ağaçlar ise saksılarda rehabilite edildikten sonra toprakla buluşturulacak.
“Ağaçların kökleri kalıntılara ziyan verecek duruma gelmiş”
Göbeklitepe ile Karahantepe hafriyatlarının lideri Prof. Dr. Necmi Karul, Göbeklitepe’de 1995’te hafriyatlar başladıktan sonra bölgede kamulaştırma sürecine geçildiğini, bu sırada arazi sahiplerinin kamulaştırma bedeline yönelik buradaki zeytin ağaçlarının sayısını artırdığını söyledi.
Zeytin ağaçlarının o devirdeki dikilme niyeti ile bugün arkeolojik alan üzerindeki tesiri ortasında çok büyük farklılıklar olduğunu anlatan Karul, şöyle konuştu:
“Ağaçlar büyüdükçe kökleri yüzeyin altındaki kalıntılara ziyan verecek duruma gelmiş durumda. Hasebiyle bunların taşınması gerekiyor. Bunun için gerçek mevsimi bekledik. Şu anda ağaç taşımak için ülkü bir zaman. Bölge Orman Müdürlüğü de bu ağaçları, buradan sökümü gerçekleştikten sonra rehabilite edecek. Bazıları direkt yere, bazıları de saksılarda ülkü vakitte dikilmek üzere saklanacak. Şu anda kabaklama yapıyoruz, ağaçları kısımlarından arındırıyoruz. Alman meslektaşlarımızla birlikte hafriyat alanındayız. Ağaçların tabanlarını denetimli bir halde temizledikten sonra onların sökümü gerçekleştirilecek ve çabucak ardından de dikilecekler.”
Ağaçlar kaldırıldıktan sonra hafriyat yapılacak
Prof. Dr. Karul, zeytin ağaçlarının taşındığı bölgede jeomanyetik ölçüm yaptıktan sonra gelecek yılki hafriyat stratejisini belirleyeceklerini söz etti.
Göbeklitepe’de önceliklerinin, muhafaza çatısı altındaki yapıların korunması ve konsültasyonu olduğunu lakin hafriyat alanının da genişletileceğini lisana getiren Karul, “800 civarı ağaç var. Bunların yaşları farklı ancak en büyükleri yaklaşık 15 yaşında, münasebetiyle ne çok büyük ne de çok küçükler. Yani kısa bir iş değil lakin etkiledikleri alan hayli geniş. Kaç hektar bilmiyorum fakat şu an Göbeklitepe’de hafriyatı yapılmış alandan çok daha büyük bir alan zeytin ağaçlarıyla kaplı. Hasebiyle bu, hafriyatın genişlemesi istikametinde değerli bir mahzur. Münasebetiyle yanlışsız vakitte yapıldıktan sonra ağaç açısından bir sorun yok fakat hafriyatın önünü açacak bir karar diye düşünebilirsiniz” dedi.
Karul, taşıma sürecinde, ağaçların yaşaması için hakikat vakti beklediklerini anlatarak, şunları kaydetti:
“Burada tek bir ağacın bile kesilmesine müsaade etmeyiz. Arkeolojik alanı ne kadar koruyorsak onun üzerindeki yaşayan çevreyi de korumak işin tabiatı gereği yapmamız gereken bir şey. Onun için yanlışsız vakit beklendi, gerçek prosedürle taşınacaklar. Arkeolog olarak biz karar veremeyiz kuşkusuz nasıl yapılacağına. Hasebiyle öncelikle muhafaza konseyinin taşınmasıyla ilgili bir kararı var. Akabinde Tarım ve Orman Vilayet Müdürlüğünün, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının, zeytin enstitülerinin, STK’lerin ve Göbeklitepe Müracaat ve Eşgüdüm Kurulunun görüşleri var.”
