AB, ekonomik sakinlik, ticarette parçalanma ve jeopolitik istikrarsızlık içeren yüksek riskli bir periyottan geçerken, ABD ile gerilen alakalarla kıtada devam eden ve dördüncü yılına girmek üzere olan Rusya-Ukrayna Savaşı Avrupa’yı kasvete sokuyor.
ABD’de başkanlık koltuğundaki değişim Avrupa’yı da önemli ölçüde etkiledi. ABD Başkanı Donald Trump’ın üslubu ve söylemlerindeki katılık Avrupa’da olumsuz algılanırken, AB’ye aralıklı yaklaşımı, ilgilerde kuvvetli bir periyodun başlamasına neden oldu.
Yeni devirde AB, Trump’ın ticaret ve savunma siyasetlerine odaklanırken, daha evvel müttefik olarak gördüğü ABD ile olan yakın münasebeti erozyona uğradı.
TARİFELER
Trump’ın “Önce Amerika” yaklaşımıyla müdafaacı iktisat siyasetleri uygulamaya başlaması, çelik ve alüminyum ithalatına yüzde 25 gümrük vergisi uygulanmasına yönelik kararnamelerin kapsamına AB ülkelerini de sokması, Avrupa tarafında önemli rahatsızlığa neden oldu.
AB, ABD’nin gümrük vergisi uygulamasının makul bir münasebetinin olmadığını, bu durumda Avrupalıların haksız tedbirlerden korunacağını açıkladı.
ABD’nin gümrük vergileri getirmesinin ekonomik meçhullüğü artırdığı, global piyasaların verimliliğini ve entegrasyonunu bozduğu görüşünde olan Avrupa, Trump’ın imzaladığı ve ülkelere mütekabiliyet aslına dayalı gümrük vergileri uygulama planını da olumsuz karşıladı.
AB, Trump’ın önerdiği karşılıklı tarifeler içeren ticaret siyasetini yanlış istikamette atılmış bir adım olarak görürken, hür ve adil ticarete yönelik haksız pürüzlere karşı derhal ve sert reaksiyon verileceğini açıkladı.
Böylece, AB, ABD’ye derhal misilleme yapılacağı ve ticaret savaşına girişmekten çekinmeyeceği mesajını verdi.
ABD Başkanı Trump’ın, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Ukrayna’da süren savaşın sona erdirilmesine ait barış müzakerelerine başlanması kararı aldığı görüşme sürecine AB ülkelerini dahil etmemesi bağlantılardaki arayı daha da açtı.
Rusya ile ABD ortasında Ukrayna’da barışın sağlanmasına ait diplomatik müzakerelerin arttığı bir periyotta Avrupalı ülkeler masada yer almak istiyordu. Lakin bu talep ABD tarafından karşılıksız kaldı.
Ayrıca ABD Başkanı Trump, Avrupa ülkelerinin savunmaya gereğince kaynak ayırmadığını ve bunun derhal artırılması gerektiği görüşünü de taşıyor.
Halihazırda, AB ülkelerinin savunma harcamalarının ortalaması GSYH’lerinin yüzde 1,9’u düzeyinde bulunuyor. Trump, NATO üyelerinden GSYH’lerinin yüzde 5’ini savunmaya harcamalarını talep ediyor.
Bu mevzu da AB ile ABD ortasında tansiyonu artıran ögeler ortasında yer alıyor. AB ülkelerinin talep edilen savunma harcamalarındaki artış düzeyini karşılamak için bütçelerini önemli ölçüde değiştirmeleri gerekecek. Birçok Avrupa ülkesi halihazırda yüksek kamu borcu ve bütçe açığıyla gayret ediyor. Yavaşlayan ekonomik büyüme, nüfus artışının sürat kesmesi ve artan toplumsal maliyetler ortasında daha fazla askeri harcama yapmak Avrupa ülkeleri için kolay bir tercih olmayacak.
Böylece, hem ticari hem de askeri mevzularda AB ile ABD ortasındaki itimat münasebeti Trump’ın başkanlığıyla önemli ölçüde sarsıldı.
AB YAVAŞ BÜYÜYOR
AB’nin ekonomik büyümesi de son yıllarda ABD ve Çin ile karşılaştırıldığında hayli düşük seyrediyor. AB’nin kendi çalışmalarında 2025 büyüme beklentisi yüzde 1,5 olarak öngörülüyor.
Bazı çalışmalarda da Avro Bölgesi’nin bu yıl yalnızca yüzde 1 civarında büyüyeceği iddia ediliyor. Avrupa’nın ekonomik büyümesindeki düşüklük, uzun vadede çok daha bariz bir hal alırken, rakiplerle fark açılıyor.
Avrupa iktisadı son 15 yılda ABD’nin çok gerisinde kaldı. ABD bilhassa teknoloji ve dijital dönüşümde süratle ilerleyerek bu alanlarda öncü pozisyona yerleşti. Kelam konusu devirde ABD’nin GSYH’si yüzde 70 artarken, AB’de bu oran yalnızca yüzde 20 düzeyinde oldu. Bu fark son devirde çok besbelli bir hal aldı.
Avrupa üretkenlik ve rekabet gücünde de önemli kayıp yaşadı. Üretkenlik artışı yavaş seyreden ve iş gücü maliyetleri süratle yükselen Avrupa ülkeleri, endüstride rekabet gücünü ABD ve Çin üzere ülkelere kıyasla yitirdi.
Bu nedenle AB son devirde geri kaldığı rekabetçilik alanına da daha fazla odaklanmak istiyor.
AB bu alanda, bilhassa bürokratik süreçleri azaltmayı, yapay zeka üzere alanlar ile teknoloji şirketlerine yatırımı artırmayı ve güç maliyetlerini düşürmeyi istiyor.
Ancak AB’nin burada uygulamaya hazırlandığı her önlem ve takviye paketinden çok daha güçlüsünü ABD tarafı daha süratle hayata geçirebiliyor.
BORÇ DÜZEYİ YÜKSEK
Ayrıca pek çok AB ülkesinin kamu borcu ve bütçe açıkları çok yüksek düzeylerde bulunuyor.
Birlik kuralları uyarınca, üye ülkelerin kamu borçlarının GSYH’lerinin yüzde 60’ını, bütçe açıklarının da GSYH’lerinin yüzde 3’ünü geçmemesi, belirlenen hudutlar aşıldığında uygulanacak önlemlerin bildirilmesi ve faal uğraşın yapılması gerekiyor. Lakin AB ülkelerinin değerli bir kısmı çeşitli münasebetler ve yapısal problemler nedeniyle AB mali kurallarına uymuyor.
Kamu borcu oranı, Yunanistan, İtalya, Fransa, Belçika ve İspanya’da yüzde 100’ü aşıyor. AB üyesi 13 ülkenin kamu borcu ise yüzde 60 sonunun üzerinde seyrediyor.
Ayrıca, İtalya, Macaristan ve Romanya’nın başı çektiği AB üyesi 10 ülkenin bütçe açığı da yüzde 3 sonunu aşmış durumda bulunuyor.
Yüksek kamu borcu ve bütçe açıkları, AB ülkelerin ekonomilerini canlandırmaları için adımları ve muhtaçlık duyulan savunma üzere alanlara kaynak transferini da zorlaştırıyor.
ENFLASYON MAKSADA İNMEDİ
Öte yandan, enflasyonla çaba süreci global ölçekte devam ettiği üzere Avrupa’da da sürüyor. Enflasyon oranı Avrupa’da da hala yüksek seyretmeye devam ediyor. Avrupa Merkez Bankası (ECB) orta vadede yüzde 2 enflasyon hedefliyor. Lakin Avro Bölgesi’nde son birkaç aydır artış eğilimi gösteren enflasyon yüzde 3 düzeyine yakın seyrediyor.
GAZ FİYATLARI YÜKSEK
AB güçte de çok problemli bir periyottan geçiyor. AB gaz depolarındaki doluluk düzeyi son 5 yılın birebir periyodundaki ortalamasının yaklaşık yüzde 10 altında bulunuyor.
Mevcut durumda Avrupa’nın doğal gaz depolarındaki doluluk oranı yüzde 50’nin altına geriledi. Bu devirde gaz fiyatları hava sıcaklıklarının düşük seyretmesi ve depolardaki gaz ölçüsünün azalmasıyla son 2 yılın en yüksek düzeyine çıktı.
Bu durum da Avrupa’nın çözmesi gereken öncelik meseleler ortasında yer almasına karşın, elinde çok fazla seçenek bulunmuyor.
