NOVA1 geni, neredeyse tüm memelilerde birebir halde bulunurken, yalnızca insanlarda tek bir amino asitte farklılık gösteriyor. Bu küçük lakin değerli değişiklik, insan lisanının evriminde belirleyici bir faktör olmuş olabilir. Hatta, Neandertaller ve Denisovalılar üzere öteki insan çeşitleri bile bu özel NOVA1 varyantına sahip değildi, bu da değişikliğin son birkaç yüz bin yıl içinde meydana geldiğini gösteriyor.
Daha evvel FOXP2 üzere birtakım genlerin de insan lisan yeteneğiyle irtibatlı olduğu düşünülüyordu. Lakin, FOXP2 Neandertallerde de bulunuyordu. Bu nedenle, insan lisanının daha yakın periyottaki evrimsel muvaffakiyetinde NOVA1’in daha büyük bir tesire sahip olabileceği öne sürülüyor.
Bilim insanları, 650 binden fazla insan DNA dizilimini incelediklerinde, sırf altı kişinin çağdaş NOVA1 varyantına sahip olmadığını tespit etti. Lakin, bu bireylerin kim olduğu yahut genin eksikliğinin onlara nasıl bir tesir yaptığı bilinmiyor.
Rockefeller Üniversitesi ve Cold Spring Harbor Laboratuvarı’ndan araştırmacılar, NOVA1’in bilhassa beyin hücrelerindeki RNA işlenmesi ve sesle ilgili beyin bölgelerinde değişikliklere neden olduğunu keşfetti. Prof. Darnell, farelerin bu genle “insanlaştırıldığında” seslerinde bariz değişiklikler olduğunu gözlemlediklerini belirtti.
Araştırmacılar, NOVA1’in insanlarda öğrenme ve konuşma yeteneklerini düzenlediğini düşünüyor. Genin mutasyonlarının psikiyatrik bozukluklar ve motor gelişim anormalliklerine yol açabileceği de tespit edildi. Lakin, bu genin konuşma gelişimindeki rolü şimdi tam olarak anlaşılmış değil.
NOVA1’in kökenine dair yapılan çalışmalara nazaran, bu genin insan versiyonu birinci olarak Afrika’daki bir Homo sapiens popülasyonunda ortaya çıktı ve büyük ihtimalle lisan yeteneğini artırarak irtibat avantajı sağladı. Bu genin taşıyıcıları vakitle Afrika dışına yayılıp dünyaya göç etti.
Bu çalışma, insan lisanının evrimini anlamaya yönelik değerli bir adım olarak görülüyor. NOVA1’in beyinde nasıl çalıştığını keşfetmek, hem insan konuşmasının kökenine dair ipuçları sunabilir hem de lisan yeteneğiyle ilgili nörolojik hastalıkların tedavisi için yeni yollar açabilir. Araştırma Nature Communications mecmuasında yayımlandı.
