Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nda oy kullanma prosedüründen daha kolay bir şey olamaz. On beş büyükelçi, küllerinden doğan bir anka kuşunun fotoğrafının altında, at nalı formunda bir masanın etrafında toplanır ve itaatkar öğrenciler üzere ellerini kaldırır.
Donald Trump Beyaz Saray’a geri dönene kadar, Amerika Birleşik Devletleri temsilcisinin en kolay misyonu, İngiltere ve Fransa ile birlikte Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini kınamak için oy kullanmaktı.
Ancak artık değil. Güvenlik Kurulu, savaşın üçüncü yılını anma merasiminde Amerika Birleşik Devletleri’nin süreksiz büyükelçisi Dorothy Camille Shea müttefikleriyle değil Rusya ve Çin’le el kaldırarak Kremlin’i kınamayan yüzeysel bir kararı desteklediğinde salonda şaşkın bir sessizlik vardı. Güya Ukrayna’nın yaşadığı felaket kimsenin suçlanamayacağı bir doğal afetmiş üzere.
ABD süreksiz BM büyükelçisi Dorothy Camille Shea, bu hafta Ukrayna’daki savaşla ilgili bir oylamada Rusya’nın tarafını tuttu.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu bir yana, Amerika Birleşik Devletleri’nin davranışı nitekim sıra dışıydı. Avustralya’dan Japonya’ya kadar uzanan bir dizi ABD müttefiki ile İngiltere ve Fransa dahil olmak üzere bir dizi NATO üyesi, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırganlığının “yıkıcı ve uzun periyodik sonuçlarını” kınayan bir karara takviye verdi.
BM’nin kuruluş prensiplerini tüzüğünde söz edildiği formda yansıtmak üzere itinayla hazırlanmış bir metinle karşı karşıya kalan Çin ve İran bile karşı çıkmak yerine çekimser kalmaya karar verdi. Pekala ya ABD? Apansızın üyelik konseyindeki kırmızı ışıklar, Washington’ın yalnızca Rusya ile değil, Kuzey Kore ve Belarus ile de karşı oy kullandığını ortaya koydu.
Ukrayna ile ilgili evvelki kararlar, Genel Kurul’dan ezici çoğunlukla geçti ve delegelerin alkışlanmıştı. 2022’den bu yana, tüm üyelerin yaklaşık dörtte üçü işgali kınamak için oy kullandı ve Rusya’nın destekçileri bir elin parmakları kadar kaldı.
Pazartesi günü ABD’de onların ortasına katıldı ve karar yalnızca 93 ülkenin lehte oyuyla kabul edildi. New York’taki BM Sekreterliği binasının önündeki protestolar Trump’ın ABD’nin Ukrayna’ya yönelik siyasetini dönüştürdüğünün en açık delili haline geldi.
TAKTİK Mİ STRATEJİ Mİ?
Peki sanki bu, Rusya ile komşusu Ukrayna ortasında bir barış muahedesi sağlama bahtını en üst seviyeye çıkarmak için tasarlanmış taktiksel bir hareket miydi? Yoksa daha derin bir şeyi mi ele veriyor: Amerika Birleşik Devletleri dış siyasetini altüst etti ve 1945 sonrası memleketler arası tertibi yıkmak ve unsurlarını simgeleyen örgütü mahvetmek için çabalayan ülkelere katıldı.
Kariyerlerini müttefiklerle birlikte ve Rusya, Kuzey Kore üzere ülkelere karşı oy kullanarak geçiren Amerikalı diplomatlar kuşkuyla reaksiyon gösterdi. Diplomatlar ayrıyeten Amerika’nın “haydut devletler”le tıpkı tarafta olma kararının yeni ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio için “aşağılayıcı” olduğunu ekledi.
Bu kararın resmi açıklamasına gelince, Amerikan Temsilcisi Güvenlik Kurulu’na barışın tek maksat olduğunu garanti etti. Shea, “New York’taki retorik rekabetler diplomatların haklı olduğunu hissetmelerini sağlayabilir, lakin savaş meydanında ruhları kurtarmayacaktır” dedi.
Amerika’nın karşı oy kullandığı karara yakından bakıldığında Trump İdaresi’nin BM’nin temel unsurlarına de karşı çıktığı ve örgütün geleceği üzerinde gölge düşürdüğü anlaşılıyor.
Karar, “Tüm Devletlerin memleketler arası ilgilerinde tehdit yahut güç kullanımından kaçınma” ve “uluslararası uyuşmazlıkları barışçıl yollarla çözme” yükümlülüğünü vurguluyor.
Bu karar ayrıyeten, BM kaidesinin “Tüm Üyeler memleketler arası uyuşmazlıklarını barışçıl yollarla, milletlerarası barış, güvenlik ve adaletin tehlikeye atılmayacağı biçimde çözeceklerdir” sözünü içeren 2. Unsurunu dikkatlice yansıtıyor.
Karar, “Ukrayna’nın egemenliğini, bağımsızlığını, birliğini ve toprak bütünlüğünü” tekrar teyit ediyor; bu, açıkça tüzüğün “tüm üyelerinin eşitliği ilkesini” yansıtmak için hazırlanmış bir pasaj.
Tüm bunlar şu soruyu gündeme getiriyor: Amerika metne karşı olabilir lakin yeniden de bir halde BM Tüzüğü’nden yana olabilir mi? Ve şayet BM’yi kurmak için öbür tüm uluslardan daha fazlasını yapan Amerika, amansızca geri döndüyse kurum nasıl ayakta kalmayı bekleyebilir?
TOWNSEND: UTANÇ VERİCİ!
Yakın vakitte emekli olmuş bir Amerikalı yetkili, eski NATO yardımcı sekreteri Jim Townsend, BBC’ye Trump idaresinin kararının “utanç verici” olduğunu söyledi ve ekledi:
– Öbür bir söz bulamıyorum… Bu kasabayı şaşkına çevirdi. Durum asla göreceğimizi düşünmediğimiz bir şey. Bugün hükümet içindeki meslektaşlarımın da tıpkı şeyi söylediğinden emin olabilirsiniz.
Başkan Trump taslak kararı okudu, onu tüzükle karşılaştırdı ve BM prensiplerine karşı hesaplanmış bir hücum olarak buna karşı çıkmaya karar verdi mi? Daha kolay bir teori; Trump’ın Ukrayna’da barış aradığı ve hiçbir şeyin buna mani olmaması konusunda kararlı olduğudur.
İngiltere Eski Dışişleri Bakanı Jeremy Hunt, bunun en mümkün açıklama olduğunu söylüyor:
– Trump, Rusya’nın Ukrayna ile bir barış muahedesi imzalamasını sağlamaya çalışıyor. Tek önemsediği bu. Şayet BM’de bir oylama ile bunu daha mümkün hale getirebilirse, o vakit bunu yapacak. Bu büsbütün taktiksel bir hareket.
Hunt Trump’ı savunsa da bu tutum, evvelki ABD idarelerinin hiçbirinin düşünmeyeceği taktiksel bir hareket. Ülkelerin memleketler arası örgütleri küçümsediği çok sayıda emsal var. Japonya heyeti, Mançurya’nın işgalini kınayan bir oylamanın akabinde 1933’te Cenevre’deki Milletler Cemiyeti’nden ayrıldığında, meclisin nihayet yayılmacı tiranlığa karşı gayretini kaybettiğinden hiç kimse kuşku duymadı.
1960 yılındaki bir BM oturumunda Nikita Kruşçev Sovyet lideri olarak sesini duyurabilmek için ayakkabısını masaya vurmuş ve Rusça ‘geri zekalılar’ diye bağırmıştı.
Trump ne BM’den ayrıldı ne de ayakkabısını masaya vurdu. Fakat tüzük prensiplerini düşmanlarıyla birlikte oy kullanarak ABD’nin artık onlarla saf tuttuğu izlenimini verdi. Şayet öyleyse, pazartesi günü BM’nin öldüğü gün olarak görülebilir.
*** The Telegraph – Dışişleri Yorumcusu David Blair
