Beyaz Saray’da Ukrayna – Rusya savaşına bir tahlil bulmak ve Ukrayna’nın bedelli madenlerinin kıymetli bir kısmını ABD’ye taahhüt eden muahedeyi imzalaması için yüz yüze buluşan Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ve ABD Lideri Donald Trump, basının önünde tartıştı. Zelenski, imzayı atmadan Oval Ofis’ten ayrıldı, ABD ise şimdiden yardımlarını kesmeye başladı.
ABD, 3 yıldır süregelen savaş boyunca Ukrayna’nın en büyük destekçi oldu. Ukrayna’ya gönderdiği topçu sistemleri, silahlar, zırhlı araçlar ve savaşta ikonik hale gelen kısa menzilli füze sistemi HIMARS sayesinde Rusya’nın gerisi arkası kesilmeyen ataklarına dayandı.
Ancak, Lider Trump ile yaşanan tartışmadan sonra bu yardımların devamının gelmesi muhtemel görünmüyor. Trump, tartışma esnasında “kartlar senin elinde değil. Bizimle birlikteyken kartlar senin elinde, bizimle birlikte değilsen, kartlar elinde değil” kelamlarıyla Zelenski’yi uyarmıştı. Zelenski ise “biz kart oynamıyoruz” karşılığını vermişti.
Peki, Trump’ın Zelenski’ye sağladığı kartlar neler? Ukrayna, ABD yardımları olmadan Rusya’nın hücumlarına dayanabilir mi? ABD masadan kalkarsa, kim arabulucu olacak?
YENİ ARABULUCU KİM OLABİLİR?
Bu tartışmayla birlikte ABD’nin barış görüşmelerinde arabulucu olarak rol oynamaktan çekilmesi de kelam konusu. Tartışmadan sonra toplumsal medya hesabından Trump, “Ukrayna, savaşmaya devam etmek istiyor. Barış istediğinde tekrar görüşebiliriz” açıklamasını yaptı.
ABD’nin arabuluculuk rolünden çekilmesi halinde mümkün arabulucular ortasında Türkiye ve Suudi Arabistan dikkat çekiyor.
Türkiye, Beyaz Saray’daki görüşmelerden çabucak evvel Zelenski’yi, sonra da Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov’u ağırlamış ve sonuncu bir barışa olan bağlılıklarını söz etmişti.
Zelenski ve Trump’ın Beyaz Saray’da canlı yayında yaşanan tartışmasının akabinde Ukrayna Ankara Büyükelçiliği, Zelenski’nin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile fotoğrafını paylaştı.
Ancak Türkiye’nin, Ukrayna’nın NATO üyeliğini desteklemesi ve Ukrayna’ya silah ve zırhlı araç sağlaması, Rusya’nın Türkiye’yi arabulucu olarak istememesine yol açabilir.
Diğer yandan Suudi Arabistan, Riyad’da ABD ve Rusya’nın buluştuğu birinci görüşmenin konut sahipliğini yapmıştı. Savaş boyunca insani yardımlarda bulunan ve rastgele bir askeri dayanak vermeyi reddeden Riyad, yeni arabulucu olarak rol oynayabilir
UKRAYNA TOPAL KALACAK
ABD hükümetinin Ukraine Oversight sitesine nazaran Ukrayna 182.75 milyar doları Ukrayna’ya askeri, lojistik, altyapı ve sıhhat harcamaları için gönderdi.
Bu sayının 140 milyar doları Ukrayna’ya ulaştırıldı, lakin 83 milyar doları bu yıl boyunca ulaştırılmak üzere ayrılmıştı.
163 milyar dolar Ukrayna’nın savaş kapasitesini koruma etmek için ayrılırken, 10.55 milyar dolar da insani yardımlar için hazırlanmıştı.
Bu yardımların değerli bir kısmı 2022-2024’te devam etmekte olan Biden hükümeti tarafından onaylandı. Biden devrinde taahhüdü verilen Ukrayna fonları ise Trump periyodunda sağlanmaya devam etti. Ukrayna’ya olan yardımlar, 2025 yılında en yüksek düzeye ulaştı.
Diğer yandan AB, savaşın başladığı 3 yıl boyunca Ukrayna’ya 145 milyar dolar yardımda bulundu. Bu yardımların yüzde 65’i hibe iken, yüzde 35’i borç olarak verildi.
2025 yılında ise Ukrayna’nın tekrar inşası için 50 milyar dolar ayrıldı. 2027 yılında birebir ise yine inşa için ayrılan fon 54 milyara ulaştı.
Ukrayna, ABD’nin dayanağını kaybetmesi halinde aldığı toplam yardımların yarısından fazlasını sağlayan destekçisini kaybetmiş olacak.
Bu vakte kadar yardım göndermekte ABD’ye nazaran daha çekimser kalan AB, her ne kadar yardımları arttırma taahhüdünü yinelese de İngiltere, Almanya ve Fransa’daki siyasi karşılıklar ve bilhassa bu ülkelerde bütçe belirlemenin sıkıntı bir hale gelmesi, Ukrayna’nın dünyanın en güçlü ikinci ordusu Rusya’ya karşı yanlız kalması manasına gelebilir.
RUSYA GÜÇ TOPLUYOR
Diğer yandan savaş boyunca yaptırımlar ve milletlerarası yalnızlaşma ile yüzleşen Rusya ve Rus pazarı, Trump’ın Rusya yanlısı kabul edilen açıklamalarından sonra yükselişe geçti.
Rusya, ABD ve AB yaptırımları sebebiyle en karlı ihracatları olan besin ve güç eserlerinde büyük gerileme kaydetmişti. Lakin Rusya, savaş iktisadına geçerek gerilmeyi durdurmayı başarabilmişti.
Şimdi ise üç yıldır paha kaybeden ruble yıllar sonra birinci defa yaklaşık yüzde 3,5 yükselişe geçti. Rusya olan yaptırımların kaldırılması için uğraş gösteren Trump, Rusya savaş iktisadını de desteklemiş oldu.
Ancak Rusya, Sovyetler Birliği’nden kalma mühimmat ve silahlarıyla birlikte çağdaş silahlarını savaş alanında bir arada kullanarak zati Ukrayna’ya karşı büyük bir ekipman düşüncesi yaşamıyordu.
Savaşın başlarında son derece yetersiz kalan Rus lojistik ağı, savaşın uzamasıyla birlikte toparlandı. Rus birlikleri silah ve araçlarla donatıldı ve siper çizgileri mayınlarla güçlendirildi. Artık Rusya, inançlı çizgilerden kâfi mühimmatla Ukrayna hudutlarına başarılı taarruzlar düzenleyebilmekte.
Buna göre yardımlarla memleketler arası yardımlar sayesinde güç toplayan Ukrayna ise, yardımların kesilmesi ile güç bir durumda kalıyor.
Her ne kadar Ukrayna İHA üretiminde büyük bir ilerleme kaydetmiş olsa da, vurulan güç üretim santralleri sebebiyle Ukrayna askeri endüstrisi büyük bir darbe aldı. Ukrayna, Rusya’yla yardım olmadan savaşmaya devam edebilecek sanayi altyapısına sahip değil.
ŞİMDİ NE OLACAK?
Beyaz Saray’da dünyayı şaşırtan hengameden sonra AB ülkeleri, Ukrayna’ya olan takviyelerini yineledi. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Zelenski’ye “güçlü olması” çağrısında bulunurken, seçimi kaybeden Almanya Şansölyesi Olaf Scholz, Almanya’nın Ukrayna’ya dayanak vermeye devam edeceğini belirtti.
Avrupa, Ukrayna’daki savaşı varoluşsal bir tehdit olarak görüyor. Avrupalı başkanlar, Ukrayna’nın düşmesi ve Rusya denetimine geçmesinin tüm Avrupa’nın Rus tehdidi altında olacağı manasına geldiğini belirtti.
Ukrayna, AB’nin Rusya’ya karşı güvenliği için bir tehdit olarak kabul ediliyor. Bu sebeple AB’nin, Ukrayna’ya olan yardımları arttırması bekleniyor. Lakin siyasi karışıklarla ve Rus yanlısı çok sağın yükselişiyle çalkalanan AB’nin Ukrayna’ya olan yardımı, geç kalabilir.
