Dr. Öğretim Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, 1-7 Mart Yeşilay Haftası hasebiyle yaptığı açıklamada kimyasal ve davranışsal bağımlılıklar, benzerlikleri ve nedenlerine ait değerlendirmede bulundu.
‘BAĞIMLILIĞI RUHSAL TAKVİYE ALMADAN SONLANDIRMAK HAYLİ GÜÇ’
Bağımlılığın toplumu tehdit eden bir halk sıhhati sorunu olduğunu belirten Bektaş, “Birey ve toplum üzerinde pek çok açıdan yıkımlara yol açar, aile hayatını, toplumun güvenliğini olumsuz istikamette tesirler. Bağımlılıkta kişi aşikâr bir unsura ya da davranışa karşı çok ve denetim edilemeyen bir istek ve gereksinim duyar. Bu durum kişinin hayatında bedensel, ruhsal, toplumsal, yasal olarak olumsuz sonuçlar doğurmasına karşın kişi kendisini bağımlı olduğu husus ya da davranıştan alıkoyamaz. Gün içerisinde vaktinin büyük kısmını maddeyi temin etmek ve kullanmak için ya da tesirlerinden kurtulmak için harcar.
Sürekli bağımlı olduğu unsur ya da davranış ile zihni meşguldür. Bağımlı bireyler, toplumsal aktivitelerini, sorumluluklarını yerine getirmekte zahmet çeker, bireyler ortası bağlantılarda bağımlılık yüzünden önemli problemler yaşayabilirler. Ama yaşadıkları tüm bu aksiliklerin farkında olmalarına karşın bağımlılığı ruhsal takviye almadan sonlandırmak epey güçtür. Bu alanda çalışan ruh sıhhati profesyonellerinden dayanak alınması bu şiddetli süreçte muvaffakiyet bahtını arttıracaktır. Unutulmamalıdır ki bağımlılık, tedavisi mümkün olan bir beyin rahatsızlığıdır” diye konuştu.
‘TOLERANS GELİŞMESİ, BAĞIMLILIĞIN BELİRTİSİDİR’
Bağımlılığın fizikî ve ruhsal bağımlılık olmak üzere ikiye ayrıldığını belirten Bektaş, “Fiziksel bağımlılık, vücudun bir hususa (örneğin alkol, uyuşturucu, nikotin) alışması ve bu maddeyi nizamlı olarak almadan olağan fonksiyonlarını yerine getirememe durumudur. Vücut, vakitle bu maddeyi kabul eder ve onun varlığını bir cins “gereklilik” olarak algılar. Fizikî bağımlılığın belirtilerinden biri, tolerans gelişmesidir. Tolerans geliştiğinde kişi birebir etkiyi görebilmek için daha yüksek dozda husus kullanmak zorunda kalır” dedi.
‘ALKOL, KUMAR, TEKNOLOJİ BAĞIMLILIKLARINDA ORTAK NOKTA: DOPAMİN SALINIMI’
Kimyasal bağımlılık ve davranışsal bağımlılıklarda ortak noktanın dopamin salınımı olduğunu kaydeden Bektaş, şöyle devam etti:
“Tütün, alkol yahut hususun içerisindeki kimyasal unsurlar, beynin ödül sistemi üzerinde tesirli olur. Beyindeki ödül merkezinde süratli bir formda dopamin salınımına yol açarak verdiği haz/ödül kişinin bu kimyasalı tekrar tekrar kullanmayı istemesine yol açar. Kumar ya da teknoloji bağımlılığı ise davranışsal bağımlılıklar başlığı altında yer almaktadır. Davranışsal bağımlılıklarda da aslında tekrar misal biçimde beynin ödül merkezi olan dopamin sistemi uyarılmaktadır.
Kumar oynarken kişi, çıkar sağladığında ya da teknoloji ile etkileşime girerken, örneğin toplumsal medyada aldığı beğeni ve izlenme sayısı, görüntü oyunları, çevrimiçi alışveriş üzere durumlar bireye kısa müddetli ve değişken vakitli ödül almanın verdiği hazzı yaşatır. Bu durum, ödül merkezinde alkol unsur kullanımındakine misal halde dopamin artışına neden olur. Dopamin salınımının verdiği süreksiz haz kişiyi daha fazla ödül arayışına iter ve bu durum tekrar eden davranışsal bağımlılıklara yol açar.”
‘YOKSUNLUK BELİRTİLERİ İLE BAŞ ETMEDE İLAÇ KULLANILIYOR’
Kişinin maddeyi kullanmadığında ise mahrumluk belirtileri görüldüğünü söyleyen Dr. Öğretim Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, “Yoksunlukta hangi belirtilerin olacağı temelde kullanılan unsurun tipine nazaran değişkenlik göstermekle birlikte uyku nizamı ve iştah değişiklikleri, terleme, mide bulantısı, kas ağrıları, titreme üzere belirtiler görülebilir. Bu belirtilerin verdiği rahatsızlıklardan ötürü kişi, tekrar husus kullanımına yönelmektedir. Mahrumluk belirtileri ile baş etmekte kullandığımız ilaçlar hastalarımızın bilhassa husus kullanımını bıraktığı birinci haftalarda yaşadıkları zorluklara karşı dayanak sağlamaktadır” dedi.
‘PSİKOLOJİK BAĞIMLILIKTA TERAPİ FORMÜLLERİ TESİRLİ OLUYOR’
“Psikolojik bağımlılık ise kişinin bir unsura ya da davranışa zihinsel ve duygusal olarak muhtaçlık duyması ve arzulamasıdır” diyen Zuhal Doğan Bektaş, “Kişi bağımlı olduğu şeyin rahatlatıcı, ödüllendirici tesirinden haz duyması sebebiyle bir yandan da gerilim, ıstırap, telaş üzere olumsuz hislerden kaçış sağladığı kanısıyla bağımlılığı sürdürür. Yani ruhsal bağımlılık, duygusal ve zihinsel gereksinimler, kaçış arayışı ve keyif alma ile alakalıdır.
Yoksunluk belirtilerine yol açmaz fakat kişi, husus yahut davranışa dair ağır istek ve kanılarla çaba eder. Çoklukla fizikî bağımlılığa oranla daha uzun mühlet devam edebilir zira kişi fizyolojik bir mecburilik hissetmese de duygusal ve zihinsel olarak maddeyi arar. Terapi formülleri kullanılarak ruhsal bağımlılık ile çaba etmek uzun devirde nüksleri önlemek için gereklidir” dedi.
Bağımlılık tedavisinin bireyin gereksinimlerine nazaran, şahsa özel olarak düzenlenmesi gerektiğini vurgulayan Zuhal Doğan Bektaş “Kişinin tedavisi tamamlandıktan sonra da bağımlılığın kronik bir rahatsızlık olduğu, kişinin ömür uzunluğu bağımlılık riski olan husus ve davranışlardan uzak durması için kimi tedbirler alması gerektiği vurgulanmalıdır. Psikoterapiler bu manada bağımlılık ile gayrette hayli etkilidir” dedi.
‘Bağımlılıkla uğraş için plan yapıyor, tahlil teklifleri üretiyoruz’
Bektaş, “1-7 Mart Yeşilay Haftası’nda farkındalık yaratmak ismine yapılan bilgilendirmelerin değerli olduğunu, bağımlılıktan uzak, sağlıklı bir yaşama dikkat çekilmesinde tesirli bir rol oynayacağını düşünüyorum. Atlas Üniversitesi bünyesindeki bağımlılık komitesi olarak bağımlıkla uğraş için planlamalar yapmakta, tahlil teklifleri üretmekteyiz. Ulusal ve milletlerarası alanda bağımlılık ile çabada örnek bir üniversite modeli olma yolunda ilerlemekteyiz” dedi.
