Ahmet Edip Akbayram, Aralık 1950 tarihinde Gaziantep’te doğdu. Daha 9 aylıkken çocuk felci geçirdi. Çocukluğunu bu hastalığın gölgesinde geçirdi. Bu yüzden bir ayağı yürüme yetisini kaybetti. Engelli kaldı.
Müzik tutkusu konutta daima müzikler dinleyen babasından geçti ona. Büyüdükçe biriktirdiği paralarla kente gelen Barış Manço, Cem Karaca üzere sanatkarların konserlerine gitmeye başladı. Meskene döndüğünde ayna karşısında onların taklidini yapıyordu. Daha o günlerde hayali onlar üzere o sahnede yer almaktı.
Lisede birinci amatör çalışmasına imza attı. Arkadaşlarıyla Siyah Örümcekler isminde bir küme kurdu. Evvel düğünlerde söylediler başarılıda oldular. Yalnızca Gaziantep değil Adana üzere etraf vilayetlerde de etkinliklere katıldılar. Gazinolarda da sahne aldılar.
Sonunda plak yapmaya karar verdiler lakin paraları yoktu. O yüzden bir üretimci ile anlaştılar. Hiçbir fiyat almadan masrafları stüdyo sahibine olacak biçimde Neşet Ertaş’ın Kendim Ettim Kendim buldum türküsüyle birinci plaklarını yaptılar. O türkü bilhassa Güneydoğu’da çok sevildi ve sattı.
Edip Akbayram Liseden sonra İstanbul’a gitti Diş Hekimliği Fakültesini kazandı. Lakin aklı müzikteydi. Birebir yıllarda karşısına bir fırsat daha çıktı. 1972’de Günaydın Gazetesi’nin düzenlediği Altın Mikrofon Yarışı’na katıldı. 212 yarışmacı ortasında birinci oldu. Müsabakayı Aşık Veysel’den esinlenerek kendi bestelediği “Kükredi Çimenler” müziğiyle, birinci oldu. Tıpkı yapıtla birinci 45’liğini çıkardı. Artık yolunu seçmişti. Bu yüzden Diş Hekimliği Fakültesi’ne kayıt bile yaptırmadı.
Bu muvaffakiyet, onu Türkiye çapında tanınan bir sanatçı haline getirdi. Fakat asıl büyük çıkışını 1974’te kurduğu Dostlar Orkestrası ile yaptığı Anadolu Rock müzikleri “Kara Kuzu”, “Deniz Üstü Köpürür” üzere müziklerle büyük ilgi topladı. Sonraki yıllar peş peşe kırkbeşlikleri çıkmaya başladı. Unutulmazlar ortasına giren Dumanlı Dumanlı Oy Bizim Eller, Değmen Benim Gamlı Yaslı Gönlüme, İnce İnce Bir Kar Yağar 45’likleri bu devirde çıktı. Ünü giderek yayıldı.
Edip Akbayram’ı şöhretin doruğuna taşıyan 45’likleri ise yeniden 70’lerde çıktı. Onunla özdeşleşen “Aldırma Gönül” ve “Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz” üzere unutulmaz türküleri, o devirde seslendirdi. Albümleri satış rekorları kırdı ve çok sayıda ödül aldı.
Edip Akbayram’ın 1970-80 yılları ortasında yaptığı nerdeyse her 45’lik 1 milyonun üzerinde satış sayısına ulaştı. Korsanın internetin olmadığı o periyotta müzikleri yaptığı albümlerle direkt dinleyicisine ulaşıyordu.
Sadece plak ve albüm yapmıyordu Edip Akbayram, bunlara paralel olarak konserler vermeye başladı. Anadolu turnelerine çıktı. Sağ-Sol çatışmalarının alevlendiği bir periyotta siyasi iletiler veren türküleri hayli dikkat çekiyordu. O ve onun üzere müzisyenler gazinoların ışıltılı sahnelerinden fazla personellerin grev çadırında, direniş noktalarında sahne alıyordu.
1978 ve 79’daki sağ-sol çatışma ortamından Edip Akbayram’da nasibini aldı. Politik toplumcu türküleri yüzünden amaç gösterildi. Hatta bir röportajında; “O yıllarda canımı korumak için, kaftanımın altında tabanca geziyordum” itirafında bulunacaktı. Sezen Aksu ile çıktıkları bir Anadolu turnesinde de atağa uğradılar. Askerlerin erken müdahalesi onları kurtardı.
Edip Akbayram’ın tek bir müzik kategorisine sıkışan bir usulü yoktu. Anadolu Rock, Halk Müziği ve Özgün Müzik yapıtları söylüyordu. Birinci yıllarda özelikle Fikret Kızılok ve Cem Karaca’nın tesirinde kalıp Anadolu Rock ve Pop’a yakın müzikler söylese de ustalık periyotlarında daha çok Halk ve Özgün Müziği tercih etti. Politik toplumsal bildirilerini onlarla kitlelere ulaştırdı. 1974 ve 77’de iki albüm yapan Edip Akbayram, 1979’da seramik sanatkarı Ayten Hanımla evlendi. Bu birliktelikten Ozan isminde bir oğlu ve Türkü ismini verdiği kızı dünyaya geldi. Kızı da onun üzere türkülere gönül verdi müzikçi oldu.
70’ler şöhreti bulan Edip Akbayram için seksenler en güç yılları oldu. Türkiye yakın tarihinin en karanlık sayfalarından biri olan 12 Eylül 1980 darbesi sonrası birçok sanatçı üzere oda tutuklandı. Azap görmedi lakin 15 gün boyunca sorgulandı. Politik türküleri yüzünden fişlenmiş bu nedenle darbeden çabucak sonra içeri alınmıştı. Lakin hiçbir örgütle teması olmadığı anlaşılınca hür bırakıldı.
Edip Akbayram hür kaldı lakin cunta idaresinin yasaklıklar listesindeydi. Beş yıl boyunca iş verilmedi. Konserlere çıkmasına müsaade yoktu. Usta sanatçı o sıkıntı günleri bir röportajında bu sözlerle anlatacaktı; “12 Eylül olmuş konut kiram birikmiş, kimse iş vermiyor. 3 ayda bir karımın düğünümüzde takılan bileziğini satıyordum. Altınları bozdurup harçlık yaparak geçindik. O yıllarda çocuğuma süt alamadığım günler oldu. Oğlum Ozan’a ayakkabı alamıyordum. Bu ortada arabesk plak yap diyorlardı bana fakat eşimle birlikte hiç teslim olmadık. Her kışın bir baharı var dedik. Düşünün çocuğuna ayakkabı alamayan bir babaya 2 daire teklif edildi ancak kabul etmedim. Zira ben arabesk değilim. Benim kimse satın alamaz!”
Toplumcu Özgün Müziğin baskı altında olduğu Arabeskin nerdeyse desteklendiği bir vakitti seksenler. Edip Akbayram, yaşadığı zorluklara karşın Arabesk söylemeyi kabul etmedi. Kendi çizgisini devam ettirdi. 1981’den 88’e kadar müziklerinin TRT’de çalınması da yasaktı.
Seksenleri cunta idarenin baskılarının gölgesinde geçiren Edip Akbayram, doksanlar da ustalık dönemindeydi. Senden Haber Yok, Hava Nasıl Oralarda, Türküler Yanmaz, Hoş Günler Göreceğiz, Yıllar isimli albümlerinde Ahmet Arif, Nazım Hikmet, Nevzat Çelik, Sabahattin Ali, Vedat Türkali, Yusuf Hayaloğlu üzere toplumsal sorunları, dizelerine yansıtan şairlerin şiirlerinden bestelenen türkülerle kendi kulvarının en düzgünlerinden biri oldu.
Edip Akbayram stili nedeniyle vakit zaman siyasetçilerinde dikkatini çekti. Hatta yıllar sonra yaptığı itiraflara nazaran; “Bülent Ecevit, Deniz Baykal’dan milletvekili teklifleri aldı lakin kabul etmedi. Bu ülkede kimse işini yapmıyor. Bırakın biz türkülerimizi söyleyelim. Siyasetçi de siyasetini yapsın” diyordu.
Edip Akbayram hayatın zorluklarını çekse de yılmadı. 40 yıldır ekmeğini müzikten kazanıyor ve 1968’den beri çok sevdiği İstanbul Moda’da yaşıyordu.
Sivri ucuz kahramanlıklardan daima uzak durduğunu söyleyen Edip Akbayram tarafsız olduğunu ve herkes tarafından sevildiğini tabir ediyordu. Türbanlı kardeşimde başı açık kardeşimde beni sever diyordu. İçinde kalan tek uhdeyse; gençliğinde çok istemesine karşın gençliğinde Eurovision müzik yarışına katılıp Türkiye’yi temsil edememekti.
Edip Akbayram 70’lerde profesyonel olarak başladığı müzik seyahatini günümüze kadar devam ettirdi.
Kırk yıla yaklaşık 40 plak ve albüm sığdırdı. Hasretinle Yandı Gönlüm, Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz, Sen Benden Gittin Gideli, Aldırma Gönül, Yıllar, Hoş Günler Göreceğiz, Bekle Bizi İstanbul üzere klasikleri ile geçmişten geleceğe seslenmeye devam edecek.
Edip Akbayram, yalnızca müziğiyle değil, halkın problemlerini lisana getiren yapıtlarıyla de hatırlanacak. 75 yaşında İstanbul’daki hastanede hayatını kaybeden sanatçı, arkasında unutulmaz eseleri sevenlerine miras bıraktı.
Edip Akbayram, yalnızca müzikleriyle değil, yüreğini ortaya koyan duruşuyla da milyonlarca kalpte iz bıraktı. Onun müziği, bir jenerasyonu büyütmekle kalmadı, tıpkı vakitte halkının hislerine da tercüman oldu. Gerisinde bıraktığı ezgilerle, yalnızca bir müzik değil, bir hayat mirası da bırakan Edip Akbayram, Türk halk müziğinin efsaneleri ortasında her vakit anılacak ve hafızalardan silinmeyecek.
