Her yıl milyonlarca insan sivrisineklerin taşıdığı virüslerle enfekte oluyor. Sıhhat uzmanları tehlikenin kapda olduğunu söylerken, Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) ise bu tehdide karşı tarihinde birinci kere harekete geçti.
Artan seyahatler, iklim değişikliği ve kentleşme, sivrisinek kaynaklı hastalıkların dünya çapında yayılmasına neden oluyor. Bu tablo karşısında Dünya Sıhhat Örgütü, dang humması, chikungunya, Zika ve sarı humma üzere tehlikeli viral enfeksiyonlar için birinci sefer kapsamlı bir tedavi kılavuzu yayımladı.
5,6 MİLYAR İNDAN RİSK ALTINDA
DSÖ’nün yayımladığı 125 sayfalık rehbere nazaran, dünya nüfusunun yarısından fazlası — yaklaşık 5,6 milyar kişi — sivrisinek kaynaklı hastalıklarla karşı karşıya. Bilhassa Asya kaplan sivrisineği (Aedes albopictus) ve sarı humma sivrisineği (Aedes aegypti), bu hastalıkların ana taşıyıcıları pozisyonunda.
Eskiden yalnızca tropikal ve subtropikal bölgelerde görülen bu sivrisinek çeşitleri, artık Avrupa başta olmak üzere çok daha geniş coğrafyalarda yayılıyor.
ZİKA’DAN CHİKUNGUNYA’YA: SESSİZ YAYILIM
Verilere nazaran chikungunya virüsü şu ana dek 119 ülkede tespit edildi; Zika enfeksiyonları ise 92 ülkede bildirildi.
DSÖ, bilhassa 2023 yılında Afrika’daki sarı humma salgınlarını “endişe verici” olarak nitelendiriyor. Almanya üzere Avrupa ülkelerinde ise tropikal bölgelerden dönen gezginlerle bu hastalıkların taşındığına dikkat çekiliyor.
Son periyotta İtalya’daki Garda Gölü etrafında dang humması için yapılan ikazlar, Avrupa’daki tatilciler ortasında da tedirginlik yaratmış durumda.
BELİRTİLER BELİRTSİZ, TEŞHİS ZOR
DSÖ, bu virüslerin yol açtığı enfeksiyonların ekseriyetle misal ve spesifik olmayan semptomlarla başladığını belirtiyor.
Ateş, döküntü, kas ve eklem ağrıları üzere grip gibisi şikayetler, hastalıkların ayırt edilmesini zorlaştırıyor.
Örneğin:
Dang humması: Trombosit düşüklüğü ve lökopeni ile dikkat çeker.
Zika: Kaşıntılı döküntüler ve göz kızarıklığı (konjonktivit) ile ayırt edilir.
Chikungunya: Şiddetli ve bazen felç edici seviyede eklem ağrılarına yol açabilir.
Ancak kesin teşhis sadece laboratuvar testleriyle mümkün. Ne yazık ki, bu testlerin erişilebilirliği birçok bölgede hâlâ çok kısıtlı.
DSÖ’NÜN KILAVUZU NE SUNUYOR?
Yeni kılavuz, hem hafif hem de ağır enfeksiyonların nasıl tedavi edilmesi gerektiğine dair bilimsel protokoller sunuyor. Bu protokoller, birinci basamak sıhhat hizmetlerinden acil servislere kadar tüm sıhhat kuruluşlarında uygulanabilecek nitelikte. DSÖ, bu adımla sıhhat çalışanlarının daha hakikat teşhis koymasını ve hastaları aktüel bilgilere dayanarak tedavi etmesini hedefliyor.
DSÖ, önleyici önlemlerin de altını çiziyor. Sivrisinek ısırıklarından korunmak, topluluk temelli ilaçlama çalışmaları ve sivrisinek denetim programları, salgınların önlenmesinde kilit rol oynuyor. Aşı konusunda ise tablo karışık:
Sarı humma için tesirli bir aşı mevcut.
Chikungunya için sonlu sayıda aşı kullanılıyor.
Zika virüsü içinse şimdi onaylı bir aşı bulunmuyor.
