İran devlet televizyonunun haberinde İran’ın, 2015’teki nükleer mutabakatın Avrupalı taraflarının talebi üzerine yeni çeşit nükleer görüşmeleri kabul ettiği belirtildi.
Görüşmelerin 25 Temmuz Cuma günü İstanbul’da ve dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde yapılacağı kaydedildi. Nükleer görüşmelere İran’ı temsilen dışişleri bakan yardımcıları Mecid Tahtrevançi ile Kazım Garibabadi katılacağı da bildirildi.
İran ile E3 olarak isimlendirilen nükleer mutabakatın Avrupalı tarafları İngiltere, Fransa ve Almanya, 16 Mayıs’ta tekrar İstanbul’da dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde bir ortaya gelmişti. Taraflar, ABD ile İran ortasında süren müzakereler sırasında yapılan görüşmelerin devamı konusunda anlaşmıştı.
ABD İLE MÜZEKERELER KESİLMİŞTİ
İran ile ABD müzakere süreci devam ederken İsrail, 13 Haziran’da İran’a taarruz başlatmış ve hem ABD hem de Avrupa ile müzakere süreci kesilmişti.
İran, 2015’te imzalanan nükleer mutabakatla kaldırılan Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarının geri getirilmesini sağlayabilecek “tetik sistemi (snapback)” ismi verilen unsurun, Avrupa ülkeleri tarafından işletilmesinden tasa ediyor.
Söz konusu sistemin mühleti 18 Ekim’de sona eriyor. İran’ın nükleer programıyla ilgili tahlil üretilemezse Avrupa ülkelerinin bu tarihten evvel mekanizmayı işletebileceği öngörülüyor.
2015’TEKİ ANLAŞMA
İran ile BM Güvenlik Kurulunun 5 daimi üyesi ve Almanya ortasında 14 Temmuz 2015’te yaptırımların kaldırılması karşılığında İran’ın nükleer faaliyetlerinin sonlandırıldığı bir mutabakat imzalanmıştı. ABD, 2018’de mutabakattan tek taraflı çekilmiş ve İran’a yaptırımları geri getirmişti. İran, Avrupa ülkelerinden ABD’nin yaptırımlarını telafi edecek tedbirler almasını istemiş fakat Avrupalılar ABD’nin hareketine karşı çıksa da bu mevzuda adım atamamıştı.
İran, bunun üzerine 1 yıl sonra mutabakattaki taahhütlerini kademeli olarak durdurmaya başlamış ve daha sonraki süreçte yüksek seviyeli uranyum zenginleştirme faaliyetlerine yönelmişti.
İngiltere, Fransa ve Almanya ise ABD’nin tek taraflı çekilmesinden sonra uygulanmayan nükleer muahedede yer verilen ve “snapback” olarak isimlendirilen, İran’a muahedeyi ihlal ettiği gerekçesiyle BM yaptırımlarını tekrar getirme imkanına sahip maddeyi işletme tehdidinde bulunuyor.
İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi ise Avrupalı tarafların, “anlaşmanın temellerini ihlal ettikleri” ve “anlaşmadaki iştirakçi rollerini kaybettikleri” için mekanizmayı harekete geçirebilecek tüzel desteğe sahip olmadığını tabir etmişti.
