İtalya’da keşfedilen ve 2.500 yıllık kavanozların tabanında görülen yapışkan unsur 70 yıldır gizemini koruyordu. Kimyasal tahliller sonucunda bu hususun ne olduğu ortaya çıktı. Bu hususun ismi Baldı. Antik devirlerde allaha adanan adaktan arta kalan tatlı bir kalıntı.
Oxford Üniversitesi’nden kimyager Luciana da Costa Carvalho liderliğindeki bir kimyager ve arkeolog grubu, son teknoloji ile bu macun kıvamındaki tatlının ne olduğuna dair tahlillerde bulundu. Elde edilen sonuçlarda, MÖ 6. yüzyılda kurulmuş Paestum kentinde bulunan bu kavanozların aslında içerisinde bulunan unsurun petek olduğunu ortaya çıktı.
Antik Yunanların balı üstün besin olarak gördüğünü söz eden Carvalho, araştırmayı Journal of the American Chemical Society isimli bilimsel mecmuada yayımlandı.
ANTİK DEVİRDE EN KIYMETLİ MADDE
Bal arıları ve bal, antik Yunan ve Roma periyotlarında çok sayıda alanda kullanılıyordu. Tıpta, ritüellerde, kozmetikte ve besinde değerli bir yer tutuyordu. Bundan ötürü arkeologlar, 1954 yılında yer altındaki bir tapınakta sekiz bronz kavanoz bulduklarında, bu kapların ölümsüzlüğün simgesi olarak bal içerdiğini keşfettiler. Lakin 70 yıl uzunluğunda en az dört farklı tahlil yaptılar. Bu hususun içeriğine dair bir delil bulamadılar.
Carvalho ve takımı bu sefer son kimyasal tahlil tekniklerini kullanarak bu unsurun kökeninde dair ne olduğunu buldular. Araştıma grubu bunun için Kütle spektrometrisi (mass spectrometry) tekniğini kullandılar. Ve antik kalıntılarda birinci defa sağlam heksoz şekerlerini tanımlamayı başardılar. Araştırmaya nazaran taze balın yaklaşık yüzde 79’u heksoz şekerlerinden oluşuyor ve en bol olanı fruktoz.
Ayrıca, örnekte yapılan protein tahlili, personel arıların ürettiği süt beyazı bir salgı olan “arı sütü”nün (royal jelly) izlerini ortaya çıkardı. Araştırmacılar, Avrupa bal arısı tipine (Apis mellifera) has kısa amino asit zincirleri olan birtakım peptitleri de tespit etti.
BALI ASIRLARCA KORUYAN UNSUR ORTAYA ÇIKTI
Bu tahlillerin tamamına dayanarak takım, çalışmanın “Büyük ihtimalle petek bal olarak sunulmuş balın varlığına dair direkt moleküler deliller sunduğunu” söyledi. Carvalho ise “Antik kalıntıdaki şeker ölçüsü, çağdaş balla karşılaştırıldığında epeyce düşük” olduğunu söyledi.
Bu kalıntılarının tadının yıkanmış bal peteğine benzediğini söyleyen Carvalho, biraz da asidik olduğunu ekledi.
Araştırmalar yalnızca bununla sonlu kalmadı. Bal karışımında bakır iyonlar da tespit edildi. Bu iyonlar mikrop öldürücü taşıdığı belirterek, “Şekerlerin yüzeyde korunmasına katkı sağlamış olabilirler” dedi. Bu ayrıntı ise balın binlerce yıl bozulmadan kalmasını açılıyor.
Bu yapışkan hususun tahlili, arkeologların antik ritüel ve tapınakları daha güzel anlamasına yardımcı olabilir. Kavanozlar, Paestum’daki bir yer altı tapınağında, yani bir heroon’da bulunmuştu. Birebir tapınakta, üstüne yün sarılı demir çubuklar yerleştirilmiş büyük bir ahşap masa da vardı.
Bu adak, antik Yunan kenti Sybaris’in efsanevi kurucusu sayılan Helice’li İs’e sunulmuş olabilir. MÖ 6. yüzyılda Sybaris yıkıldığında, halkı buradan kaçarak Poseidonia isimli yeni bir kent kurdu. Lakin Roma İmparatorluğu, MÖ 3. yüzyılda kenti ele geçirince ismini Paestum olarak değiştirdi.
Carvalho, “Bu çalışma, müze koleksiyonlarının yine tahlil edilmesinin ne kadar pahalı olduğunu gösteriyor, zira analitik teknikler daima gelişiyor” dedi.
