Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (ISS) misyonlu astronot Nichole Ayers, 3 Temmuz 2025’te üst atmosferde meydana gelen ve “dev jet” olarak isimlendirilen son derece az bir tabiat olayını fotoğraflayarak bilim dünyasında heyecan yarattı. Bu fevkalâde kare, yeryüzünden yaklaşık 400 km yükseklikten çekilen, bir üst atmosfer şimşeğinin şimdiye kadarki en net imajı olarak kabul ediliyor.
Astronot Nichole Ayers’ın toplumsal medya hesabından paylaştığı nefes kesen fotoğrafta, devasa bir güç fışkırmasının bulutların üzerinden uzaya yanlışsız yükseldiği görülüyor.
Pembemsi kırmızıdan mavi ve mor tonlarına uzanan renkleriyle adeta görsel bir şölen sunan bu dev jet, uzmanlara nazaran atmosferin gizemlerini anlamada kilit bir rol oynayabilir.
Bu büyüleyici ışık gösterisi, bilimsel olarak “Geçici Işık Olayı” (Transient Luminous Event – TLE) olarak bilinen bir atmosfer fenomenidir. Ayers’ın da belirttiği üzere, bu olaylar, daha alçak irtifadaki fırtınaların ağır elektriksel aktivitesiyle tetiklenerek bulutların çok üzerinde oluşur.
Amerikalı meteorolog Matthew Cappucci, fotoğrafı “yukarıdan çekilmiş bir dev jetin bugüne kadarki en net görüntüsü” olarak nitelendirerek, karenin bilimsel kıymetine dikkat çekti. Cappucci’ye nazaran bu imaj, uzmanların “TLE’lerin oluşumunu, özelliklerini ve fırtınalarla olan bağını daha güzel anlamalarına” imkan tanıyacak.
Sıradan şimşekli fırtınalar, atmosferin en alt katmanı olan ve yeryüzünden en fazla 15 km yüksekliğe ulaşan troposferde meydana gelir. Fakat “dev jetler,” “kırmızı cinler (sprites)” ve “elfler” üzere TLE’ler, çok daha üstlerde, atmosferin 50 ila 95 km ortasındaki katmanı olan mezosferde ortaya çıkar.
Bu jetleri yakalamak neredeyse imkansız
Matthew Cappucci, fotoğraftaki olayın “havuç sapına benzeyen” kırmızımsı zirvesi nedeniyle “devasa bir jet” olarak sınıflandırıldığını belirtiyor. Bu kırmızı renk, jetin mezosferin üst hudutlarına, yani meteorların yandığı yüksekliğe ulaştığının bir delili. Cappucci, “Jetler, fırtına ile stratosfer ve hatta mezosfer ortasında bir köprü kurar” diyerek olayın boyutunu vurguladı.
Bu olayları bu kadar özel kılan şeylerden biri de son derece kısa ömürlü olmalarıdır. Saniyenin yalnızca onda birkaçı kadar süren ve atmosferde saniyede 145 kilometreye varan suratlarla hareket eden bu jetleri yakalamak neredeyse imkansızdır.
Üst atmosferdeki bu parlamaların varlığı bilimsel olarak birinci defa 1989’da, bir bilim beşerinin tesadüfen kamerasını bütün gece açık bırakmasıyla kanıtlanabilmişti. O vakte kadar bu tıp olaylar, sadece pilotların anlattığı doğrulanmamış kıssalardan ibaretti.
Bu nedenle, Astronot Nichole Ayers tarafından yakalanan bu eşsiz karenin, bilim insanlarının bu gizemli olayları daha âlâ anlamasına yardımcı olacak bedelli datalar sunması bekleniyor. Meteorolog Cappucci’nin de dediği üzere, “Bu husustaki bilgilerin birçok şanslı fotoğrafçılardan geliyor. Bu kare sahiden eşsiz.” Bilim dünyası, bir sonraki şanslı gözlemcinin yanlışsız vakitte yanlışsız yerde olmasını umutla bekliyor.
