2021’in sonlarında devreye alınan KKM, döviz kuru dalgalanmalarına karşı TL mevduat sahiplerini muhafazayı amaçlıyordu. Sistem, 2022’de 140 milyar dolar büyüklüğe ulaşarak tepe yaptı. Lakin son bir yılda kademeli çıkış süreciyle bu sayı 11,8 milyar dolara kadar geriledi. Toplam mevduatlar içindeki hissesi ise %26,2’den %2’ye düştü.
TÜRK LİRASI BÜYÜK BEDEL KAYBETTİ
KKM’nin yürürlükte olduğu periyotta Türk lirası, dolar karşısında üst üste ağır kayıplar yaşadı:
2021: %44
2022: %29
2023: %37
2024: %16
Bu kayıplar, Hazine’nin üstlendiği kur farkı ödemelerini astronomik düzeylere çıkardı.
EKONOMİSTLER KARŞI ÇIKMIŞTI
Ekonomi etraflarının şiddetle karşı çıktığı KKM, tüm tenkitlere karşın uzun müddet uygulanmaya devam etti. Ekonomistlerden kimileri şu yorumlarda bulunmuştu:
Dr. Mahfi Eğilmez: “KKM, döviz talebini azaltmadı, yalnızca öteledi. Kamu maliyesi üzerinde devasa bir yük oluşturdu ve yapısal ıslahatların yerine konuldu. Bu, kalıcı itimat inşasını engelledi.”
Prof. Dr. Emre Alkin: “Bu bir pansuman siyasetiydi. Kısa vadede kuru frenledi fakat orta-uzun vadede Hazine ve Merkez Bankası’nı zayıflattı. 60 milyar dolarlık maliyet, öteki yatırımlara aktarılsaydı çok daha fazla katma kıymet yaratılabilirdi.”
Prof. Dr. Hakan Kara: “KKM, para siyasetinin etkisizleşmesine yol açtı. Faiz kararlarının piyasa üzerindeki gücünü azalttı ve risk primini düşürmek yerine yükseltti.”
Esen Çağlar: “Sistemin en büyük sorunu, adil olmayan gelir dağılımı yaratmasıydı. Kur farkı ödemelerinden büyük mevduat sahipleri orantısız biçimde yararlandı.”
Uğur Gürses: “KKM, dövize endeksli bir TL eseriydi. TL’yi güçlendirmesi beklenirken, aslında TL’den çıkışı hızlandırabilecek beklentileri pekiştirdi.”
GELENEKSEL PARA SİYASETİNE DÖNÜŞ
Ekonomim’in aktardığına nazaran Mayıs 2023 seçimlerinden sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, düşük faiz-yüksek enflasyon siyasetlerinden vazgeçerek daha klâsik para siyasetlerine yöneldi. Siyaset faizleri süratle artırıldı, enflasyonun %75’ten %33,5’e gerilemesiyle birlikte faiz indirim süreci başladı.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, önceki gün yaptığı açıklamada, “Çıkış stratejimiz ve sıkı para siyaseti sayesinde KKM bakiyesi istikrarlı halde azalıyor” demişti. Bankacılar, sistemin resmi amaç tarihten daha evvel bitebileceğini düşünüyor.
KKM AÇILIŞLARI YIL BAŞINDA DURDURULDU
KKM getirileri siyaset faizinin %40’ı ile sonlandırıldığı için uzun müddettir TL mevduata manalı bir alternatif değil. Şirketler için yeni KKM açılışları ve yenilemeler bu yıl başında büsbütün durduruldu.
NEBATİ’NİN ARMAĞANI KKM’NİN BAŞLANGICI
Kur Muhafazalı Mevduat sistemi, 20 Aralık 2021 tarihinde devrin Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati tarafından kamuoyuna tanıtıldı. Nebati, “Vatandaşlarımız gönül rahatlığıyla Türk lirası mevduatlarını koruyacak. Kur oynaklığına karşı devletin teminatı olacak” demişti. Emel, dövize olan talebi azaltmak ve TL’ye inancı artırmaktı.
Bugün gelinen noktada, Reuters’in TCMB raporları ve bütçe bilgileri üzerinden yaptığı hesaplamalara nazaran sistemin Türkiye’ye faturası 60 milyar dolar olarak hesaplanıyor.
KKM HESAPLARI 477 MİLYAR LİRA
KKM hesapları geçen hafta 11.6 milyar lira azalarak 477 milyar 586 milyon liraya düştü. Böylelikle KKM büyüklüğü, toplam mevduatın yüzde 2.04’ü oldu.
