Kasım 2013’te bildirilen birinci olaylardan bu yana Kuzey Amerika’nın batı kıyıları sarsıldı; emsal “erime” olayları dünya genelinde 40’tan fazla tipi etkiledilediği biliniyor. Hastalık evvel kabuklu, dikenli yüzeyde lezyonlarla başlıyor; kaslar çözülüyor, kollar bükülüp kopabiliyor ve deniz yıldızları birkaç gün içinde ölüyordu.
NEREDEYSE YOK OLDULAR
Erken yıllarda bilhassa günbatımı renkleriyle bilinen, 24 kolu olabilen ayçiçeği deniz yıldızları (Pycnopodia helianthoides) yüzde 90’dan fazla kayıp yaşadı. 2015’e gelindiğinde Alaska’dan Meksika’ya kadar kıyılarda neredeyse yok oldular; Uluslararası Doğa Koruma Birliği 2020’de tipi “kritik tehlikede” ilan etti.
Deniz yıldızları denizkestaneleriyle besleniyor; denizkestaneleri ise yosun ormanlarını tüketiyor. Yıldızların yokluğunda denizkestaneleri denetimden çıkarak esasen zorlanan yosun ormanlarını “çorak arazilere” çevirdi
Oysa bu ormanlar su samurlarından balıklara, ıstakoz, yengeç ve karidese kadar pek çok cins için ömür alanı; karbondioksiti emerek sera gazı birikimini azaltıyor ve kıyıları fırtınalara karşı koruyor.
TESPİTİ ZOR
Aynı cinse ilişkin birtakım bakteriler insanlarda koleraya, mercanlarda beyazlamaya yol açsa da Washington Üniversitesi’nden deniz ekoloğu Drew Harvell, bu bakterinin histolojide “diğerleri üzere görünmediğini”, muhtemelen bağışıklığı baskılayan bir toksin üretme yeteneği nedeniyle tespitinin zorlaştığını söylüyor.
İlk çalışmalar etkenin virüs olduğunu düşündürmüştü; bu yüzden yaygın bir bakteri kümesinde bulunması bilim insanlarını şaşırttı.
Tanı sürecinin önünde öbür mahzurlar ortaya çıktı. Bu pürüzler ortasında karşılaştırma için hastalıksız birey bulmanın zahmeti, hastalıklı dokularda görünür bir patojenin olmaması ve denizel bulaşıcı hastalıklar hakkında genel bilgi eksikliği öne çıkıyor.
ETKENİN BAKTERİYEL OLDUĞU BULUNDU
Evrimsel ekolojist Melanie Prentice’in takımı, karantinada yetiştirilmiş ayçiçeği deniz yıldızlarıyla yedi denetimli maruziyet deneyi yürüttü.
Enfekte doku ya da sıvıya maruz bırakılan sağlıklı bireyler kısa müddette çarpıcı biçimde berbatlaştı. Filtreleme (0,22 mikrometre) ve ısıtma sonrası malzemeyle temas eden deniz yıldızlarının ise sağ kaldığı görüldü; bu da etkenin bakteriyel olduğunu ele verdi.
Laboratuvarda ve denizde toplanan enfekte örneklerin RNA dizilemesi, tarak larvaları ve istiridyelerde bilinen bir patojen olan Vibrio pectenicida’yı ortaya çıkardı.
Bakterinin FHCF-3 suşu hastalıklı yıldızlardan izole edilip sağlıklı bireylere verildiğinde, kolların bükülüp erimeye başlamasıyla teşhis katılaştı.
‘HEPİMİZİN ÇEŞİTLERİ DİKEN DİKEN OLDU’
Kanada’daki UBC ve Hakai Enstitüsü’nden deniz hastalıkları ekoloğu Alyssa Gehman “Hepimizin tüyleri diken diken oldu. ‘İşte bu’ dedik” dedi.
Araştırma takımı, iklim değişikliğinin de tabloda rol oynuyor olabileceğini düşünüyor; zira Vibrio bakterileri daha sıcak sularda çoğalma eğiliminde oluyor.
Nitekim kimi ayçiçeği deniz yıldızı popülasyonları, bakterinin tutunamayacağı kadar soğuk olabilecek Britanya Kolumbiyası fiyortlarında hayatta kalmaya çalışıyor. Gehman “Sıcaklığa bağımlılık problemine yakından bakmalıyız,” dedi. The Nature Conservancy’den Jono Wilson ise, bu kaybın nedenini anlamanın hem cinsin toparlanması hem de yosun ormanlarının sağladığı tüm yararların korunması için kritik olduğunu vurguladı.
