50 YAŞ ÜSTÜ DAMAR SIHHATİ -1-
Yüksek tansiyon bedende sessizce ne yapar?
Hipertansiyon, damar içindeki basıncın olağanın üzerine çıkmasıdır.
Bu basınç, damar duvarlarını yıpratır, sertleştirir ve iç yüzeyde plak oluşumunu kolaylaştırır.
Bu süreç, başta kalp olmak üzere böbrek, beyin ve gözleri de tesirler. Denetimsiz tansiyon kalp kasını büyütür, böbrekleri iflas ettirir, beyin damarlarını çatlatır, göz sonlarını körleştirir.
(American Heart Association, 2024)
Belirti vermiyor lakin organları yiyor
Hipertansiyon birden fazla vakit baş ağrısı bile yapmaz. Bu yüzden “sessiz katil” denir.
Bir kişi kendini âlâ hissediyor olabilir fakat organları içeriden yavaş yavaş tükeniyor olabilir.
Kalp kası kalınlaşır, damar çapı daralır, böbrek filtreleri hasar görür. Felç geçirenlerin % 80’inde tansiyon yüksekliği saptanır.
(Cleveland Clinic, Hypertension Overview 2023)
Tansiyonunuzu ne sıklıkla ölçmelisiniz?
50 yaşından sonra tansiyon ölçmek, diş fırçalamak kadar rutine girmelidir. Haftada 2 gün sabah-akşam ülkü sayılır. Risk grubundaysanız (obezite, diyabet, sigara, genetik yatkınlık) her gün takip önerilir.
Doğru ölçüm için:
– Oturduktan sonra 5 dakika bekleyin.
– Manşon kalp hizasında, çıplak kola takılmalı.
– Konuşmadan, bacak bacak üstüne atmadan ölçün.
(Sağlık Bakanlığı Kronik Hastalık İzlem Raporu, 2024)
Tansiyonu düşürmenin 5 tesirli yolu
1 – Tuzu azalt: Günde 1 çay kaşığını geçme
2 – Kilo ver: Her 5 kilo, 4 mmHg düşüş sağlar
3 – Yürü: Haftada 5 gün, 30 dakika tempolu
4 – Sigara yok, alkol sınırda
5 – Stresi yönet: Nefes idmanı, müzik, doğa
Bu 5 adım, ilaç tedavisine gerek bırakmayabilir. Ancak gerektiğinde ilaçtan da kaçmamak gerekir.
(American Heart Association, 2024)
Tansiyon sayıları ne manaya geliyor?
– Tansiyonunuzu sabah aç karnına ve akşam yemekten 2 saat sonra ölçün.
– Bir haftalık ölçümlerin ortalaması, en sağlam pahası verir.
– Tansiyon aletinizin pille değil, adaptörle çalışan medikal model olmasına dikkat edin.
“Bana bir şey olmaz” diyenlerin listesi uzun
Türkiye’de her 3 erişkinden 1’i hipertansiyon hastası lakin yarısı teşhis almamış durumda. Teşhis alanların da yarısından fazlası ilacını sistemsiz kullanıyor. “Tansiyonum bugün iyiydi” deyip ilaç atlayanlar, felci ya da krizi fark ettiğinde iş işten geçmiş oluyor.
Felç geçirenlerin birden fazla tansiyon hastasıydı fakat tertipli ölçüm yapmıyordu.
(TÜİK, Kronik Hastalık Bilgileri 2024)
Tansiyon ilacı ömürlük mü?
En yaygın endişelerden biri “İlaca başladım, bir daha bırakamam.”
Ancak bu dehşet boşuna. Yeterli yönetilen tansiyon, felci ve krizi önler. Hayat şeklini değiştirirseniz ilaç dozu düşebilir, tahminen de bırakılabilir. Ancak bu kararı sırf doktor verir.
“Bugün iyiyim” diyerek ilacı atlamak, tüm emekleri boşa çıkarır. (Cleveland Clinic, 2023)
Gece tansiyonu neden daha tehlikeli?
Uyku sırasında tansiyonun düşmesi beklenir. Bu, kalbin ve damar sisteminin dinlenme fırsatıdır.
Ancak birtakım şahıslarda gece boyunca tansiyon yüksek seyreder; buna “non-dipper” hipertansiyon denir.
Bu durum, sabaha karşı kalp krizi ve inme riskini 2–3 kat artırır.
Gece yüksek tansiyon, bilhassa horlama, uyku apnesi, gece sık tuvalete kalkma ve sabah baş ağrısıyla uyanma üzere belirtilerle kendini aşikâr edebilir. Bu tıp hastalara 24 saatlik tansiyon ölçümü (holter) önerilir.
(European Society of Hypertension Guidelines, 2023) Geceleri dinlenmeyen damar sistemi, gün içinde daha çabuk yorulur.
Kalbin gece bile “çalışmaya zorlandığı” bir beden, sabah saatlerinde sessizce tükenmeye başlar.
