PFAS (perfloroalkil ve polifloroalkil maddeler), 1940’lardan bu yana yapışmaz tencere, kozmetik eserleri, diş ipi ve su geçirmez giysiler üzere birçok günlük eserde kullanılıyor.
Bu kimyasalların en büyük özelliği, fevkalâde sağlam bağ yapıları nedeniyle tabiatta çözünmelerinin binlerce yıl sürmesi. Bu da onların etrafta ve insan bedeninde birikmesine yol açıyor. Şu ana kadar üretilmiş yaklaşık 15 bin PFAS tipi bulunuyor ve ABD nüfusunun yüzde 98’inin kanında bu hususlara rastlanıyor.
PFAS TİPLERİ YASAKLANDI
Giderek artan sıhhat dertleri nedeniyle birtakım PFAS tipleri yasaklandı. Bu hususlar bağışıklık sistemi hastalıklarından gelişim bozukluklarına, doğurganlık azalmasından kansere kadar birçok sıhhat sıkıntısıyla ilişkilendiriliyor.
Avustralya’daki Adelaide Üniversitesi’nden materyal bilimci Cameron Shearer liderliğindeki araştırma grubu, PFAS’ı parçalayarak zararsız bileşenlere dönüştüren bir yol geliştirdi. Araştırma sonuçlar Small mecmuasında yayımlandı.
Shearer, bu gelişmenin toplumlar ve ekosistemler için daha inançlı bir gelecek ismine kıymetli bir adım olduğunu vurguladı.
PFAS molekülleri ekseriyetle oksijen moleküllerinden oluşan bir baş kısımla, karbon ve flor atomlarından oluşan bir kuyruk kısmına sahiptir. Bu güçlü karbon-flor bağları, klasik usullerle parçalanmalarını neredeyse imkânsız hale getiriyor.
YÜZDE 99’U PARÇALANDI
Yeni çalışmada, araştırmacılar kadmiyum indiyum sülfür (CdIn₂S₄) ismi verilen fotokatalitik bir materyal kullandı. Bu gereç, görünür ışığa maruz kaldığında hür radikaller (reaktif oksijen türleri) üretiyor. Bu radikaller PFAS’ın yapısındaki flor atomlarını gaye alarak kimyasal bağları parçalıyor.
Deneyde yaygın bir PFAS çeşidi olan perflorooktan sülfonat (PFOS) ile bu materyal birleştirildi. Optimum şartlar altında PFOS moleküllerinin yaklaşık yüzde 99’u büsbütün parçalandı. Ortaya çıkan yan eserler ortasında diş macunlarında ve gübre katkı hususlarında kullanılabilecek bileşenler bulunuyor.
Shearer, geliştirdikleri gereçlerin gelecekte PFAS arıtma zincirlerinde kullanılabileceğini, bu sistemlerin evvel PFAS’ı sudan yakalayıp ağırlaştıracağını, akabinde ışıkla aktifleştirilen materyallerle bu ziyanlı molekülleri parçalayacağını tabir etti.
