50 YAŞ ÜSTÜ SEKER, KİLO VE DAMARLAR -6-
Tedavide emel hasta merkezli denge
50 yaş üzeri bireylerde glisemik amaçlar katı sayılardan çok işlev, güvenlik ve eşlik eden hastalıklar gözetilerek belirlenir. Kırılganlık, çoklu ilaç kullanımı ve düşme riski düşünülerek hipoglisemi mümkünlüğü düşük bir şema tercih edilir. (Kaynak: American Diabetes Association Standards of Deva 2025)
İlk basamakta metforminin yeri
Yaşam üslubu düzenlemeleri temel olarak sürerken birçok hastada metformin yeterli tolere edilir, glisemiyi manalı düşürür ve kilo üzerinde nötre yakın tesir gösterir.
Böbrek işlevi izlenir, mide-bağırsak yakınmaları düşük doz ve yemekle kullanım ile azalır. (Kaynak: American Diabetes Association Standards of Deva 2025)
GLP-1 reseptör agonistleri öne çıkıyor
GLP-1 sınıfı ilaçlar, bedendeki doğal GLP-1 hormonunun tesirini taklit eder.
Yemekle birlikte insülin salınımını artırır, glukagonu azaltır, mide boşalmasını yavaşlatır ve tokluk hissini güçlendirir.
Sonuç çoklukla uygun bir HbA1c düşüşü ve manalı kilo kaybıdır. Kimileri majör kardiyovasküler olayları azaltır. Bulantı çoklukla geçicidir, doz kademesi ile yönetilir.
Tiroid kanseri hikayesi olanlarda ya da daha evvel pankreas iltihabı geçirenlerde bu ilaçlar dikkatle, doktor nezaretinde kullanılmalıdır.
(Kaynak: New England Journal of Medicine, The Lancet, American Diabetes Association)
SGLT-2 inhibitörleri kardiyo-renal muhafaza sağlar
SGLT-2 sınıfı ilaçlar tip 2 diyabette kullanılan ve böbrekte glukozun geri emilimini azaltarak idrarla şeker atılmasını sağlayan ilaçlardır.
Kalp yetersizliği hastaneye yatışlarını ve diyabete bağlı böbrek hastalığının ilerlemesini azaltır.
Hafif-orta HbA1c düşüşü yanında sıvı atılımı yapar ve kilo üzerinde mütevazı yarar görülür. Genital enfeksiyon riski uygun hijyen ve sıvı istikrarına dikkatle düşürülebilir.
(Kaynak: New England Journal of Medicine, Kidney Disease Improving Küresel Outcomes)
DPP-4, TZD ve öbür seçenekler
DPP-4 sınıfı casuslar tip 2 diyabette kullanılan ağızdan ilaçlardır. Hipoglisemi riski düşük ve kilo açısından nötr seçeneklerdir, HbA1c tesiri orta seviyededir.
TZD kullanımı belli hastalarda faydalı olabilir ancak ödem, kilo artışı ve kalp yetersizliğinde alevlenme riski nedeniyle dikkatle seçilmelidir. Not: TZD, tiazolidindion sınıfı ağızdan alınan diyabet ilaçlarıdır. En bilinenleri pioglitazon ve rosiglitazondur. (Kaynak: American Diabetes Association, European Association for the Study of Diabetes)
İlaç sınıfları ve pratik tesirler tablosu
Aşağıdaki özet karar verirken yol gösterir, her hasta için ferdi kıymetlendirme yapılır. (Kaynak: American Diabetes Association, European Association for the Study of Diabetes, New England Journal of Medicine)
Yan tesirleri yönetmek mümkün
GLP-1 ile bulantı erken periyotta sık görülür, küçük porsiyonlar ve yavaş doz artışı yardımcı olur.
SGLT-2 ile sıvı alımı ve hijyen teklifleri genital enfeksiyon riskini azaltır. Metforminle mide rahatsızlığı yaşayanlarda uzatılmış salınımlı form ve yemekle birlikte kullanım rahatlatır. (Kaynak: American Diabetes Association, The Lancet)
Takviyeler gerçeği ve efsane ayrımı
Takviyeler birincil tedavi değildir, delil varsa ve eksiklik saptanmışsa manalıdır. Omega-3 çok yüksek trigliseritte yarar sağlayabilir.
D vitamini eksikliğinde yerine koyma kemik ve kas sıhhatine katkı verir, magnezyum yetersizliğinde kas krampları ve glisemik denetim üzerinde hudutlu düzgünleşme görülebilir. Delili zayıf casuslarla mucize beklemek hayal kırıklığı yaratır. (Kaynak: New England Journal of Medicine, Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, U.S. Preventive Services Task Force)
Ne vakit destek mantıklı
Laboratuvarla doğrulanmış eksikliklerde maksada yönelik destek uygulanır ve müddet kısıtlı tutulur. Diyetle kâfi alım mümkün olduğunda tercih besinden yana olur.
Çoklu destek kullanımı yerine tek tek, gerekliyse ve delile dayalı yaklaşım benimsenir. (Kaynak:
World Health Organization, U.S. Preventive Services Task Force)
Krom, tarçın ve bitkisel ürünler
Krom pikolinat, tarçın, berberin ve gibisi eserlerin glisemik denetim üzerindeki tesirleri tutarsızdır ve ilaç etkileşimleri görülebilir.
Karaciğer ve böbrek üzerine risk bildirilmiş hadiseler vardır. Her eser doktorla ve eczacıyla kıymetlendirilir, kaynak ve içerik şeffaflığı sorgulanır. (Kaynak: European Medicines Agency, American Diabetes Association)
Hastalık durumuna göre doğru ilaç seçimi
Kalp damar hastalığı olanlarda kalp sıhhatini da koruyan GLP-1 kümesi ilaçlar ön planda tutulur. Kalp yetmezliği yahut böbrek hastalığı olanlarda ise SGLT-2 kümesi ilaçlar tedavinin ana modülü olur.
Birden fazla hastalık varsa ilaç kombinasyonu kişinin muhtaçlığına nazaran düzenlenir. (Kaynak: American Diabetes Association, Kidney Disease Improving Küresel Outcomes, European Society of Cardiology)
Uyarı kutusu inançlı reçete adımları
Yeni ilaca geçerken evvel tek değişkeni değiştirin ve iki hafta içinde etki-tolerans denetimi yapın. Böbrek ve karaciğer işlevlerini izleyin, hipoglisemi eğitimi verin, hastaya günlük ilaç listesi ve saat planı sağlayın. Grip, ishal, kusma üzere hastalıklarda süreksiz doz uyarlaması için doktorla bağlantı kurun. (Kaynak: American Diabetes Association, National Institute on Aging)
İnsülin ne vakit uygun
Kan şekeri çok yüksek seyrettiğinde, bedende keton eğilimi başladığında, önemli enfeksiyonlar yahut ameliyat devirlerinde ya da ağızdan alınan ilaçlarla amaca ulaşılamadığında bazal insülin tedavisi tercih edilebilir.
Yaşlı hastalarda gece kan şekeri düşmesini önlemek için dozlar yavaş yavaş artırılır ve tertipli şeker ölçümü yapılır. (Kaynak: American Diabetes Association Standards of Deva 2025)
Hipoglisemiden kaçınmak önemli
Yaşlı hastalarda, bilhassa sülfonilüre ya da yüksek doz insülin kullananlarda kan şekerinin çok düşmesi önemli risk taşır. Bu düşüşler düşmelere, baş çarpmalarına yahut kalp ritim bozukluklarına yol açabilir. Bu yüzden tedavi amaçları gerçekçi belirlenir, gerekirse dozlar azaltılır ve ilaçlar yemek saatlerine uygun formda ayarlanır. (Kaynak: American Diabetes Association, European Society of Cardiology)
Çoklu ilaç kullanımına akılcı yaklaşım
Polifarmasi yaşlılarda sık görülür ve etkileşim riski yaratır. Sistemli ilaç gözden geçirmesi yapılır, gereksiz tekrarlar kaldırılır ve dozlar böbrek işlevine nazaran ayarlanır. Kolaylaştırılmış tedavi planları ahengi artırır ve yanılgıları azaltır. (Kaynak: World Health Organization, American Geriatrics Society)
YARIN:
– Uyku, gerilim, toplumsal bağlar ve zihin antrenmanlarının metabolik tesire katkısı
– Takip planı denetim listesi ve yıllık gaye haritası
– Sık sorulan sorular
– Sağlıklı ömür müddetini uzatan yedi alışkanlık
