İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Cem Gazioğlu ve Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gürcan Büyüksalih’in, Singapur Nanyang Teknoloji Üniversitesinden Yochi Okta Andrawina ile Endonezya Diponegoro Üniversitesinden Prof. Dr. Helwis Liufandy ile yaptığı araştırmada, Marmara Denizi kıyılarının iklim değişikliği karşısındaki kırılganlığı ortaya konuldu.
Araştırma, Journal of Coastal Conservation mecmuasında geçen ay yayımlandı.
Stanford Üniversitesinin Doğal Sermaye Projesi kapsamında geliştirdiği “InVEST Kıyı Kırılganlık Modeli” kullanılan araştırmada, Marmara Denizi’nin yarı kapalı yapısı birinci sefer ayrıntılı incelendi.
Araştırmaya göre, bölgede fırtına, kıyı erozyonu ve deniz düzeyinin yükselmesi nedeniyle önemli kayıplar yaşanabilir. Bu nedenlerle, Marmara Denizi kıyılarında yaşayan yaklaşık 1,6 milyon kişi yüksek risk altında bulunuyor, kıyı şeridinin yüzde 60′ı orta, yüzde 12’si yüksek riskli kategoride yer alıyor.
İstanbul’un doğu kıyıları, Yalova’nın kuzeyi, Kocaeli’nin güneyi ile Bursa, Balıkesir ve Çanakkale’nin makul kısımları en yüksek tehlike düzeylerine sahip.
Marmara Denizi kıyılarında risk oranları vilayetlere göre farklılık gösteriyor. Kocaeli yüzde 26,5, Yalova yüzde 18,4 ve Bursa yüzde 18,2 yüksek riskli nüfus oranıyla öne çıkarken, İstanbul’da Marmara Denizi kıyısında yaşayan nüfusun yüzde 12,2’si yüksek risk altında yer alıyor. Çanakkale yüzde 11,1 ve Balıkesir yüzde 10,1 daha düşük riske sahipken, Tekirdağ’da bu oran yüzde 16,6 olarak hesaplandı.
Bölgesel kırılganlıklara bakıldığında, İstanbul’un doğu kıyılarında deniz düzeyinin yükselmesi ve fırtınalar nedeniyle kıyı taşkınlarının yerleşim alanlarını etkileme tehlikesi bulunuyor.
Yalova’nın kuzeyinde erozyon ve kıyı şeridindeki daralma doğal habitatları ve ömür alanlarını tehdit ederken, Kocaeli’nin güneyinde sanayi yoğunluğu ile nüfus baskısı, fırtına ve taşkın risklerini artırıyor.
Bursa, Balıkesir ve Çanakkale’nin muhakkak kıyı kesitlerinde erozyonun hızlanması ve toprak kaybı öne çıkarken, Tekirdağ ve Çanakkale Boğazı çevresinde ise daha korunaklı kıyı yapısı nedeniyle risk görece düşük oldu.
Ayrıca araştırmaya göre, genel olarak Marmara Bölgesi’nde her kıyı kenti için ayrı ahenk ve muhafaza planları hazırlanması gerekiyor.
MARMARA’DA ANİ DENİZ YÜKSELMESİYLE RİSK ARTABİLİR
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) farklı emisyon senaryolarının da değerlendirildiği çalışmada, düşük ve orta emisyon senaryolarında risk bugünküyle misal kalırken, yüksek emisyon senaryosunda Marmara’nın kapalı yapısı nedeniyle kimi bölgelerde kırılganlığın azaldığı görüldü. Araştırmacılar bunun aldatıcı olabileceğini, uzun vadede daha şiddetli fırtınalar ve ani deniz düzeyi yükselmeleriyle risklerin artacağını vurguladı.
Marmara kıyılarının iklim krizinin tesirleriyle şimdiden dönüşmeye başladığı görüşüne de yer verildi.
“KIYILAR SAVUNMAIZ, RİSKLER BÜYÜYOR, TAHLİL EKOLOJİK VE BÜTÜNCÜL BAKIŞTA“
Prof. Dr. Cem Gazioğlu, araştırmaya ait yapılan değerlendirmede, Marmara Denizi kıyılarının, iklim değişikliği, deniz düzeyi yükselmesi, kıyı erozyonu ve ağır insan baskısı karşısında giderek daha savunmasız hale geldiğini söyledi.
Bu bölgede doğal kıyıların neredeyse büsbütün ortadan kalktığının ve kıyı çizgisinin büyük ölçüde insan müdahaleleriyle şekillendiğinin altını çizen Gazioğlu, “Kıyılar savunmasız, riskler büyüyor, tahlil ekolojik ve bütüncül bakışta” ifadesini kullandı.
Gazioğlu, kırılganlığın yalnızca fizikî değil, toplumsal ve ekonomik boyutlarını da ortaya koyduklarına dikkati çekerek, deniz çayırları, sulak alanlar, kıyı ormanları üzere habitatların korunmasının ve bütünleşik kıyı yönetiminin, bölgesel direncin artırılmasında kritik rol oynadığını vurguladı.
Marmara kıyılarında şu an alınacak önlemlerin, gelecekteki felaketleri önleyeceğini belirten Gazioğlu, şöyle devam etti:
“Bugün atılacak adımlar, yarının ekonomik kayıplarını, toplumsal krizlerini ve ekolojik yıkımlarını önleyebilir. Marmara Denizi’nin sesi, dünyanın birçok kıyı bölgesiyle aynı noktada birleşiyor. Kıyılar savunmasız, riskler büyüyor, tahlil ekolojik ve bütüncül bakışta. Bu motto, yalnızca Marmara için değil, tüm kıyı toplumları için geçerli bir çağrıdır” dedi.
“MİLYONLARCA İNSAN TAŞKINLARIN TEHDİDİ ALTINDA YAŞIYOR“
Prof. Dr. Gürcan Büyüksalih de Marmara Denizi’nde gözlenen bu tablonun yalnızca Türkiye’ye mahsus olmadığına kaydetti.
Bengal Körfezi’nden Florida kıyılarına, Hollanda deltalarından Pasifik ada devletlerine kadar kıyı bölgelerinin emsal risklerle karşı karşıya olduğunu vurgulayan Büyüksalih, “Küresel ölçekte milyonlarca insan, yükselen deniz düzeyleri ve fırtına kaynaklı taşkınların tehdidi altında yaşıyor. Bu nedenle mahallî çözümler, aynı vakitte küresel bir sorumluluğun parçası haline geliyor” diye konuştu.
