Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı (SSB) Haluk Görgün, KAAN Projesi, uçağın geliştirme ve birinci blok üretiminde kullanılacak ithal motorların temin süreci ve yerli motor geliştirme çalışmalarına ait AA muhabirinin sorularını yanıtladı.
Soru: Türk savunma endüstrisinin, “tam bağımsızlık” amacı doğrultusunda motor üzere eserlerde karşı karşıya kaldığı örtülü ya da açık ambargolara karşı stratejisi nedir?
Cevap: Savunma Sanayii Başkanlığımızın temel maksadı, savunma sanayiinde tam bağımsızlığı sağlamak ve kahraman ordumuzun gereksinimlerini yerli ve ulusal tahlillerle karşılamaktır. Açık ve kapalı tüm kısıtlamaları takip ediyor, savunma sanayiinde milletlerarası alanda yaşanabilecek her türlü sınırlamayı dikkatle pahalandırıyor, ülkemizin çıkarlarını korumak için tüm imkanlarımızı seferber ediyoruz.
Bu süreçte temel unsurumuz; kahraman ordumuzun muhtaçlıklarını geciktirmeden karşılamak ve savunma projelerimizi kararlılıkla hayata geçirmektir. Hiçbir vakit tek bir kaynağa bağlı kalmadan, alternatif tedarik ve geliştirme seçeneklerini eş vakitli olarak planlıyor ve uyguluyoruz. Böylece hem teknolojik bağımsızlığımızı güçlendiriyor hem de teslimat sürekliliğimizi teminat altına alıyoruz.
Bu doğrultuda bilhassa motor teknolojileri alanında attığımız adımlar, ülkemizin stratejik gücünü ve özgüvenini daha da pekiştirmektedir.
Bugüne kadar “yapamazsınız” denilen tüm platformları bir bir envantere kazandırdık. Hava araçlarımız, kara araçlarımız, helikopterlerimiz, insansız sistemlerimiz ve füzelerimiz artık ulusal motorlarımızla yoluna devam ediyor.
Motorda tam bağımsızlık için atılan adımlar
Soru: Askeri motor teknolojileri konusunda Savunma Sanayii Başkanlığı liderliğinde yürütülen projelerde gelinen şimdiki durum nedir?
Cevap: Kara araçlarımızda Vuran ve Kirpi araçlarıyla TUNA motoru askerimizin kullanımına sunulmuş, tank taşıyıcı ve lojistik araçları için geliştirilen AZRA Gen-2 test faaliyetleri muvaffakiyetle devam etmektedir.
Yeni kuşak paletli araçlarda misyon yapacak UTKU motoru ve ALTAY tankı için geliştirilen BATU motorunun geliştirme ve test faaliyetleri tamamlanmış, hem UTKU hem BATU’nun transmisyon test çalışmaları da muvaffakiyetle sürdürülmektedir.
İnsansız hava araçlarımızda TB3’e güç veren PD200 motoru envantere girmiş, ANKA ve AKSUNGUR’a entegre edilen PD170 motoru ile test faaliyetleri devam etmekte, Kargı İHA için PG50 motoru ile bağımsız kabiliyetler elde edilmiştir.
Helikopterlerimizde GÖKBEY helikopterinin kalbinde olan ulusal TS1400 turboşaft motorunun sertifikasyon testleri devam etmekte, seri üretim çalışmaları da muvaffakiyetle yürütülmektedir.
Füze ve mühimmatlarımızda ATMACA ve SOM için KTJ3200, ÇAKIR için KTJ1750, KARA ATMACA için KTJ3700 jet motorları geliştirilmiş ve muvaffakiyetle kullanılmaktadır. İlaveten, yeni jenerasyon füze motorları geliştirme çalışmalarımız devam etmektedir.
Deniz platformlarımızda Marlin SİDA için LEVEND motoru, ULAQ SİDA için Marin X7 entegrasyonları yapılmış, MİLGEM gemilerimiz için MAVİ BATU bağımsız tahlilinin hayata geçirilmesi için test faaliyetleri tamamlanmıştır.
Jet motorları ve ileri evre çalışmalarımızda ANKA-III için geliştirilen TF6000 turbofan motoru muvaffakiyetle çalıştırılmış, KIZILELMA için TF10000 geliştirme çalışmaları devam etmektedir. KAAN savaş uçağının ana motoru TF35000 ve yardımcı güç ünitesi APU60 için geliştirme faaliyetleri muvaffakiyetle devam etmektedir.
Türkiye, motor teknolojilerinde oluşturduğu bu geniş yelpazeyle kara, hava, deniz ve füze sistemlerinde muhtaçlık duyulan kritik kabiliyetleri artık yerli ve ulusal imkanlarla karşılamaya başlamıştır.
Başkanlığımız tarafından tam bağımsızlığın sağlanması istikametinde stratejiler ve aksiyon planları Gaz Türbinli Motor Yol Haritası, Kara Araçları için Güç Kümesi Yol Haritası, Ulusal Dizel Deniz Motorları Yol Haritası ve Ulusal Deniz Tipi Elektrikli Tahrik Sistemleri Yol Haritası yoluyla hazırlanmış, bu doğrultuda da kararlılıkla ilerlenmektedir.
“Tek bir kaynağa bağlı değiliz”
Soru: Savaş uçaklarının en kritik alt sistemlerinden birisi jet motorları. Türk savunma endüstrisinin en kıymetli projeleri ortasında yer alan KAAN’da bu muhtaçlık nasıl karşılanacak, yerli motor konusunda yürütülen çalışmaların geldiği kademe nedir?
Cevap: Ulusal Muharip Uçağımız KAAN’ın motor çalışmalarında da tıpkı anlayışla ilerliyoruz. KAAN seri üretimi yabancı değil yerli motor üzerinden planlandı. KAAN savaş uçağının ana motoru TF35000 ve yardımcı güç ünitesi APU60 için geliştirme faaliyetleri muvaffakiyetle devam etmektedir. Savunma sanayiinde süreç sürekli bu halde işler. Evvel mevcut motorlarla başlanır, akabinde ulusal motor projeleri devreye alınır. Biz de KAAN’ı blok yaklaşımıyla üretiyoruz. Yani farklı basamaklarda, farklı kabiliyetlerle güçlenen versiyonlarını envantere kazandırarak, kademeli olarak geliştiriyoruz. Bu kapsamda KAAN savaş uçağımızın teslimat takviminde bir gecikme bulunmamaktadır. Seri üretimimizi riske atmamak için de sadece tek bir kaynağa bağlı kalmıyor, farklı tedarik kanallarıyla çalışıyor, alternatifleri eş vakitli olarak kıymetlendiriyoruz. Böylelikle hem takvimi teminat altına alıyor hem de ulusal motor geliştirme yol haritamızı kesintisiz ilerletiyoruz.
KAAN’ın geleceği hiçbir biçimde tek bir ülkenin motoruna bağlı değildir. Biz mühendislerimize güveniyoruz. TF35000’in seri imalat süreci planlandığı biçimde devam ediyor.
Türkiye, motor teknolojilerinde kara, hava, deniz ve füze sistemlerinin tümünde muhtaçlık duyulan kritik kabiliyetleri yerli ve ulusal imkanlarla karşılayabilecek düzeye ulaşmıştır. Gaz Türbinli Motor Yol Haritamız doğrultusunda jet motorlarında da bağımsızlığı yakalayacak adımlarımızı kararlılıkla sürdürüyoruz.
Türkiye, Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın vizyonu, iradesi, kararlı duruşu, dayanakları ve itimadıyla son 20 yılda savunma sanayiinde elde ettiği büyük kazanımları daha da ileriye taşıyacak vizyona, iradeye ve kabiliyete sahiptir. Mühendislerimiz, araştırmacılarımız ve sanayicilerimizle birlikte her vakit daha uygununu hedefliyor “tam bağımsız savunma” idealimiz doğrultusunda milletimizin güvenliği için durmaksızın üretmeye devam ediyoruz.
“Prototip uçakların üretimi son süratle devam ediyor”
Soru: KAAN’ın prototiplerinin üretimine devam ediliyor. Prototipler için gereksinim duyulan motorların tedariki tamamlandı mı, bu süreçte rastgele bir sorun yaşanması kelam konusu olabilir mi?
Cevap: KAAN prototip uçaklar için gerekli tüm motorlar tedarik edilerek Türkiye’ye teslimatları tamamlandı. Prototip uçaklarımızın üretimi son süratle devam etmektedir.
Soru: KAAN için gereksinim duyulan motorlarının ABD’den temini konusundaki talebe ait yeni durum nedir? Mevcut risklerin aşılması konusundaki öngörünüz, beklentinizi paylaşır mısınız? Alternatif motorlara yönelme kararı için kritik eşiğiniz nedir?
Cevap: Hava Kuvvetleri Komutanlığımıza teslim edilecek birinci blok belirli sayıda KAAN seri uçaklarımız için gereksinim duyulacak motor tedarikine ait ABD’ye resmi müracaat süreci tamamlandı.
Kaan uçağımızın 6’ncı kuşak üst seviye yetenekler kazanması için gereksinim duyduğumuz yerli motorumuzun geliştirme faaliyetleri planlandığı takvimle devam etmektedir. Bu basamakta yabancı farklı bir alternatif arayışımız kelam konusu değildir.
Soru: ABD’den talep edilen motorların alınamaması durumunda alternatif motorlara geçiş kolaylıkla mümkün olabilecek mi? Motor değişikliği uçağın tasarımı ve proje takviminde değişikliklere yol açacak mı? Motor konusunda tüm dünyada taleplerin karşılanmasında dertler yaşanıyor, bu türlü bir devirde alternatiflere erişme noktasında bir risk kelam konusu olabilir mi?
Cevap: Muhtaçlık olması durumunda birinci blok için motor değişikliği yapılması imkan dahilindedir. Bu durumdan kaynaklanacak kimi mühendislik geliştirme muhtaçlıklarının ortaya çıkması mümkün olmakla birlikte, uçak tasarım ve geliştirme faaliyetleri, tüm dünyada da olduğu üzere, daima bir iterasyon ve değişiklik idaresi gereksinimini bünyesinde barındırmaktadır. Bu türlü bir durumda değerli bir takvimsel dezavantaj yaşayacağımızı düşünmüyorum. Çünkü biz projelerimizi Çevik Sistem Mühendisliği yaklaşımıyla yönetiyoruz. Fakat belirttiğim üzere bizim en son seri üretim uçaklarımız yerli motorla uçacak.
“Gecikme vardı, 2 yılda çok kıymetli yol katedildi”
Soru: KAAN’a yönelik yerli motor geliştirme projesinin başlangıcı ya da buradaki karar süreçlerinde gecikme yaşandığı tenkitlerini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Cevap: Bir gecikme kelam konusuydu birinci ele aldığım bahis bu oldu, artık sorumluluklar ve takvim net. Sorumluluk alan tüm şirketlerimiz görevlerini vaktinde yerine getiriyor, SSB Motor Daire Başkanlığı da yakından takip ediyor. Geçtiğimiz 2 yılda çok değerli yol katedildi.
ANKA-III için geliştirilen TF6000 turbofan motorunun muvaffakiyetle birinci çalıştırılmasının yapıldığı, KIZILELMA için TF10000 geliştirme çalışmalarının devam ettiği ve nihayetinde KAAN savaş uçağının ana motoru TF35000 ve yardımcı güç ünitesi APU60 için geliştirme faaliyetlerimizin planlandığı biçimde devam ettiği dikkate alındığında, motor alanında azımsanmayacak bir yol alındığı ve geleceğe inançla bakabileceğimizi tabir etmek isterim.
Soru: Yurt dışından motor temininde yaşanabilecek muhtemel sıkıntılar Endonezya ile imzalanan 48 adetlik KAAN ihracat muahedesi için bir tehdit oluşturur mu?
Cevap: Endonezya’ya ihraç edilmesi planlanan 48 adet beşinci jenerasyon KAAN savaş uçağı, ABD menşeli motorlarla değil, ulusal motorlarımızla güçlendirilecektir.
Son olarak şunu vurgulamak isterim, bu kutlu davada mühendislerimize güveniyoruz. Yerli ve ulusal imkanlarla Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın liderliği ve dayanağıyla KAAN’ı ve yerli motorunu ülkemize kazandırmak için var gücümüzle çalışıyoruz.
