Yıllardır beşerler, karıncaların tohumları toplama davranışını dikkatle gözlemliyor. Bu tohumlar, çoklukla karıncaları yer altına taşımaya teşvik eden yağlı bir eklentiyle birlikte gelir. Karıncalar, bu halde bitkilerin tohumlarının yayılmasına yardımcı olarak tabiatta değerli bir rol üstlenirler.
Myrmecochory olarak bilinen bu strateji, ekolojik kanıyı uzun yıllardır yönlendiren bir kavramdır. Fakat son müşahedeler, bu eski anlayışı sarsan yeni bir gelişmeye işaret ediyor.
Sekiz yaşındaki Hugo, bir öğlenden sonra farklı bir şey fark etti. Karıncaların patikada koşturduğunu ve taşıdıkları şeylerin olağan tohumlar olduğunu düşündü. Lakin, babası Andrew Deans yakından incelediğinde, bunların bitki tohumları yerine meşe mazısı olduğunu fark etti.
Hugo’nun yaptığı keşif, eşek arılarının karıncaları, farkında olmadan gelişmekte olan yavrularına hem müdafaa hem de kaynak sağlamak için nasıl kandırdığını anlamak ismine yeni araştırma bahisleri başlattı.
Meşe mazısı ölmüş böceklerin kokusunu taklit ediyor
Penn State Üniversitesi’nde entomoloji profesörü olan Andrew Deans, öteki araştırmacılarla birlikte meşe gallerinin yapısını ve kimyasal bileşimini inceleyerek, bu tuhaf yumruların tohumlardaki alımlı bileşenleri taklit edip etmediğini anlamaya çalıştı. Tohumların yayılması üzerine yapılan araştırmalar, karıncaların tohumlardaki özel yapılardan topladıkları yağ asitlerini hayli sevdiğini ortaya koymuştur.
Birçok meşe mazısında, “başlık” ismi verilen bu alımlı molekülleri içeren misal bir kaplama bulunur. Karıncalar, safra kesesini yuvalarına getirdiklerinde yağlı kısmı yerken, geri kalanını bırakırlar. Bu sağlam kabuk, yaban arısı larvalarının yırtıcılardan korunmasına yardımcı olur. Tohumlar ile galler ortasındaki benzerlikler, böcek bilimciler ortasında yeni tartışmalara yol açtı. Birçok bilim insanı için en büyük keşif, meşe mazısındaki safra kesesinin, ölmüş böceklerin kokusunu taklit ediyor olabileceğidir.
Pennsylvania Üniversitesi’nde böcekbilim profesörü John Tooker, “Bu yapıların, karıncaların esas besin kaynaklarından biri olan meyyit böceklerin kimyasal profilini nasıl taklit ettiği nitekim şaşırtıcı” dedi. Bu keşif, karıncaların gallerin süratle yuvalarına taşımasının arkasındaki mümkün bir nedeni açıklığa kavuşturuyor.
Karıncalar, bu yapıları inançlı bir yemek kaynağı olarak kabul ederek taşıyor olabilir, fakat aslında eşek arısı larvalarına parasız bir seyahat ve barınak sağlamış oluyorlar.
Milyonlarca yıl evvel beşerler bu enteresan etkileşimlere dikkat etmeye başlamadan evvel, meşe ağaçlarında galler doğal bir özellikti. Fosil kayıtları, eşek arıları ile meşelerin uzun müddettir birbirleriyle bağlantı içinde olduğunu gösteriyor, lakin karıncaların bu bağa ne vakit dahil olduğu hala net değil.
Bazı uzmanlar, eşek arılarının evvel meşeleri gal oluşturmaya ikna ettiğini ve daha sonra karıncaları da bu denkleme dahil etmenin yollarını geliştirdiğini öne sürüyor. Öbürleri ise, karıncaların yağ asitlerine olan ilgisinin eşek arılarını bu kimyasal stratejiye yönlendirdiğini düşünüyor.
Karıncalar ve eşek arıları ortasındaki istemsiz bağlantı
Doğa, birbirine bağlı sayısız etkileşime dayanır ve bu safra üreten eşek arıları, iki farklı böceğin, bir tarafın başkasından daha fazla yarar sağladığı ortak bir ilişki kurmasına örnek teşkil eder. Karıncalar, safra kesesinin yağlı kısmından süratlice faydalanırken, eşek arısı larvaları da inançlı bir sığınak elde eder. Bu istemsiz paydaşlık, ömrün farklı tiplerinin nasıl karmaşık ağlarla birbirine bağlandığını gösteriyor ve her yeni keşif, ekolojik bağların daha geniş anlatısının evrimleşmesine katkı sağlıyor.
Andrew Deans, “Bu durum, ekosistemler ve biyolojik çeşitliliğin korunmasının gerekliliği hakkında hala ne kadar az şey bildiğimizi düşünmemize yol açmalı” diyor.
Araştırmacılar, bu karmaşık bağların sürdürülebilmesi için ekosistemlerin birbirini tutan bir yapı olarak korunmasının ehemmiyetine dikkat çekti. Meşe ağaçları ve onları kullanan eşek arıları, ömür alanlarının daralması ve iklim değişikliği üzere tehditler altında, bu da tüm bağ zincirini tehdit edebilir. Çevresel şartlar değiştiğinde, karıncalar, mazılar ve bitkiler, hayatta kalmalarını sağlayan bu ekolojik bulmacanın kıymetli bir kesimini kaybedebilirler.
Hugo’nun kısa müşahedesi, küçük anların bile bildiklerimizi nasıl büyük değişikliklere dönüştürebileceğini gözler önüne seriyor. Kimse bir çocuğun sessizce yürürken, tanıdık fikirleri altüst etmesini beklemiyordu. Araştırmacılar artık, öteki böceklerin de karıncaları emsal sistemlerle manipüle edip etmediğini araştırıyor.
Araştırmanın bulguları The American Naturalist mecmuasında yayımlandı.
