Uzun vakittir güneşe çıkarken bol ölçüde güneş kremi sürmek, gölgede kalmak ve bilhassa öğle 12 ile öğlenden sonra 3 ortasındaki ağır saatlerde şapka takmak gerektiğini düşünüyorduk. Lakin, Kopenhag Üniversitesi ve Nanyang Teknoloji Üniversitesi’ndeki (NTU Singapur) araştırmacılar, güneş yanığına dair anlayışımızı değiştirecek yeni bulgulara imza attı.
earth.com’da yer alan habere nazaran yapılan araştırmalar, güneş yanığıyla ilişkilendirdiğimiz DNA hasarının, aslında öykünün tamamı olmayabileceğini gösteriyor. Güneş yanığıyla ilgili klasik görüş, DNA hasarının iltihaplanma ve hücre vefatına yol açtığı istikametindedir. Fakat son yapılan araştırmalar, bu sürecin asıl sorumlusunun DNA yerine RNA olabileceğini öne sürüyor.
Kopenhag Üniversitesi Hücresel ve Moleküler Tıp Kısmı’ndan yardımcı doçent Anna Constance Vind, “Güneş yanığının DNA’ya ziyan vererek hücre vefatına ve iltihaplanmaya yol açtığı yaygın bir bilgi. Ders kitaplarında da bu biçimde anlatılır” dedi. “Ancak bu çalışmada, güneş yanığının akut tesirlerinin asıl sebebinin DNA’nın değil, RNA’nın hasar görmesi olduğunu öğrendik ve bu durum bizi şaşırttı.”
DNA ile RNA ortasındaki fark nedir?
DNA, yapısı prestijiyle daha dengeli bir molekülken, RNA daha süreksiz bir yapıdadır. Bilhassa haberci RNA (mRNA), hücrelerin temel yapı taşları olan proteinlerin üretimi için DNA’dan bilgi taşıyan değerli bir moleküldür. mRNA, genetik bilgiyi DNA’dan alarak ribozomlara iletir ve burada protein sentezi için gerekli talimatları sağlar. Bu süreç, hücrenin düzgün işleyişi ve sıhhati için kritik bir rol oynar.
Vücudumuzun UV ışınlarına verdiği karşılıkta mRNA’nın rolü büyük kıymet taşıyor. Vind, “DNA hasarı önemli bir problemdir zira mutasyonlar hücrelerin yavrularına aktarılır, lakin RNA hasarı ekseriyetle geçicidir ve kalıcı mutasyonlara yol açmaz” halinde açıklama yaptı.
“Bu nedenle, DNA sağlamsa RNA’nın ehemmiyeti daha az görünüyordu. Lakin, aslında RNA’daki hasarlar UV radyasyonuna yansıyı tetikleyen birinci şeydir.” Bu hususa dair derinlemesine araştırmalar yapmak epeyce zordu. Araştırmacılar, UV ışınlarının cilt üzerindeki tesirlerini daha düzgün anlayabilmek için fareler ve insan deri hücrelerini içeren bir çalışmaya başladılar. Her iki cinste de benzeri yansılar keşfetmeleri, RNA’nın UV ışınlarına karşı ciltteki reaksiyonları başlatmadaki rolünü gözler önüne serdi.
ZAK-alfa UV ışınlarından kaynaklı cilt hasarına karşı değerli bir rol oynuyor
ZAK-alfa, RNA hasarına karşı bedenin birinci savunma sınırını oluşturan bir protein olarak değerli bir rol oynar. Ribozomlarda, mRNA’yı yorumlayarak proteinleri bir ortaya getiren komplekslerde, RNA hasarına karşı bir cevabı başlatan ZAK-alfa, “ribotoksik gerilim tepkisi” olarak bilinen süreci tetikler. Bu protein, hücrelerin RNA hasarına karşı daima tetikte olmasını sağlayan bir bekçi üzere çalışır.
Hücresel ve Moleküler Tıp Kısmı’ndan Profesör Simon Bekker-Jensen, “Hücrelerin UV radyasyonuna maruz kaldıktan sonra birinci yansısının RNA’nın hasar görmesi olduğunu ve bunun hücre mevtini ve cilt iltihabını tetiklediğini bulduk” diyerek araştırmalarını açıkladı.
Yapılan deneylerde, UV ışınlarına maruz kalan farelerde iltihaplanma ve hücre mevti gözlemlenirken, ZAK genini çıkardıklarında bu reaksiyonların ortadan kalktığını belirtti. Bu durum, ZAK-alfa’nın UV ışınları kaynaklı cilt hasarına karşı değerli bir rol oynadığını ortaya koyuyor.
Çalışmanın bulguları, güneş yanığı ve cildimizin kendini nasıl koruduğuna dair uzun vakittir sahip olduğumuz anlayışları sorguluyor. RNA hasarının, DNA’dan daha süratli ve tesirli bir yansıyı tetiklediğini ve bu reaksiyonun cildi ek ziyanlardan koruduğunu öne sürüyor. Vind, “DNA’nın cildin UV ışınlarına verdiği birinci yansıyı denetim etmemesi, bunun yerine diğer bir şeyin bunu yapması ve bunu daha tesirli ve süratli yapması, büyük bir paradigma değişimidir” diyor.
Cildin UV hasarına hücresel seviyede nasıl reaksiyon verdiğini anlamak, güneş yanığı ve başka iltihaplı cilt rahatsızlıkları için tedbire ve tedavi yaklaşımlarını esaslı formda değiştirebilir. Dr. Franklin Zhong, “Birçok iltihaplı cilt hastalığı güneşe maruz kalmayla kötüleşir. Bu nedenle, cildimizin UV hasarına hücresel seviyede nasıl reaksiyon verdiğini anlamak, kronik cilt rahatsızlıkları için yenilikçi tedavi imkanlarını keşfetmemize yardımcı olabilir” diyerek araştırmanın potansiyel ehemmiyetine dikkat çekiyor.
Ders kitapları yine yazılmalı
Yeni bulgular, ders kitaplarımızı gözden geçirme ve UV ışınlarının cildimiz üzerindeki tesirlerini nasıl algıladığımızı yine düşünme vaktinin geldiğini gösteriyor. Profesör Simon Bekker-Jensen, “Bu yeni bilgi her şeyi altüst ediyor. Birden fazla insan güneş yanığını DNA hasarıyla ilişkilendiriyor; bu, yerleşik bir bilgi,” diyerek, bilimsel anlayışın nasıl değiştiğine dikkat çekti. “Ancak artık ders kitaplarını yine yazmamız gerekiyor ve bu, UV radyasyonunun cilt üzerindeki tesirlerine dair gelecekteki araştırmaları etkileyecek,” diye ekledi. Bu gelişme, cildimizin güneşe nasıl reaksiyon verdiğini daha yanlışsız bir halde anlamamıza ve bu alandaki araştırmalara taraf vermemize imkan tanıyacak.
