TCMB’nin internet sitesinde TCMB Ödeme Sistemleri ve Finansal Teknolojiler Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı Bilgehan Kürşad Öz, Bilişim Uzman Yardımcıları Mustafa Mert Aşkaroğlu ve Enes Karayel ile Danışman Ahmet Semih Tunalı tarafından hazırlanan bir tahlil yayımlandı.
Analizde, TCMB’nin, Merkez Bankası Dijital Parası (Dijital Para) için faaliyetlerine 2020’de kavram ispatı çalışmaları ile başladığı aktarılarak, kavram ispatı çalışmasının muvaffakiyetle tamamlanmasının akabinde Merkez Bankası Dijital Türk Lirası AR-GE Projesi ile çalışmalara devam edildiği bildirildi.
Analizde, dijital Türk lirasının, deverana girdikten sonra tamamlayıcı bir ödeme kanalı oluşturulması, finansal kapsayıcılık oranının artırılması, gelişen yenilikçi kullanım alanları için bir taban oluşturulması ve ödemelerde bölünmüşlüğün azaltılması üzere çeşitli katkılar sağlamasının beklendiği aktarıldı.
Halihazırda, TCMB tarafından finansal kuruluşlar üzerinden vatandaşların kullanımına sunulan ödeme sistemlerinin bulunduğu belirtilen tahlilde, şu değerlendirmelere yer verildi:
“Mevcut dijital ödemelerde kullanılan banka parasının sirkülasyonuna ek olarak dijital para sistemi ile Merkez Bankası parasının da dijital olarak anlık ve 7/24 sirkülasyonu sağlanacak. Bankacılık sistemine erişim ve iştirakin yaygın olduğu ülkemizde, finansal kapsayıcılığın projenin öncelikli gayeleri ortasında yer almadığı bedellendiriliyor. Bununla birlikte dijital Türk lirası, dijital ödeme hizmetlerine her vatandaşın erişebilmesini sağlamak için kıymetli bir fırsat olacak. Vatandaşlar, dijital para hizmetine erişim için kullandıkları finansal aracı kurumlara ödeme süreçleri tarafından bağımlı olmayacaklar.”
FAST’A ALTERNATİF
Analizde, TCMB’nin, dijital Türk lirasını anlık ödeme sistemi FAST’a paralel farklı bir tahlil olarak tasarladığının altını çizilerek, şunlar kaydedildi:
“Vatandaşların kullanımına sunulan dijital merkez bankası parası ile tamamlayıcı bir ödeme kanalının varlığı, mali egemenliğin sürdürülmesine hizmet edebilir ve hem kullanıcı tercihleri için çeşitlilik hem de harikulâde durumlar için yedeklilik sağlayabilir.
Mevcut ödeme sistemleri altyapıları üzerine inşa edilen ve merkez bankası parasını kullanıcıya sunan ek bir ödeme kanalı kurulması mümkün olmakla birlikte bu türlü bir tahlil mevcut sistemlere direkt bağımlı olunması sebebiyle istenilen yedekliliği sağlayamaz. Bu bağlamda, dijital para için başka bir sistem geliştirilmekle birlikte dijital para ve kaydi para ortası dönüşümler için mevcut TCMB ödeme sistemleriyle entegrasyon da sağlanmakta.”
Bankacılık sistemindeki yaygın iştirake karşın dijital ödemelerin ve erişimin geliştirilmesi için hala alan bulunduğu aktarılan tahlilde, nakit özelliklerini de içeren bir biçim olarak dijital paranın, banka hesabı bulunmadan da herkes tarafından kullanılabileceği belirtildi.
Analizde, bu nedenle dijital Türk lirası hesapları için banka hesabı gerektirmeyen bir model dizaynın ön plana çıktığı tabir edilerek, iki katlı model gözetilmekle birlikte ödeme ve transfer süreçleri için muhakkak bir finansal aracı kuruma bağımlılık oluşmamasının hedeflendiği aktarıldı.
“DİJİTAL PARA YEKNESAKLIK SAĞLAYABİLİR”
Ulaşım, yemek, ödül yahut çocuklara yönelik çeşitli uygulamaların halihazırdaki farklı dijital ödeme tahlillerine örnekler olarak sayılabileceği belirtilen tahlilde, bu açıdan dijital paranın, çevrim dışı da kullanılabilen yasal bir ödeme aracı olarak ödemelerde yeknesaklık sağlayabileceği, buradaki kilit noktanın ise dijital para kullanmanın zarurî olmaması ve kullanıcıların kendi tercihleri doğrultusunda dijital para ile ödeme yapmayı seçebiliyor olması olarak gösterildi.
Analizde, dijital Türk lirasının temelini oluşturan teknolojilerin süratle geliştiği ve değiştiği göz önüne alındığında dijital Türk lirasının geliştirilmesinde dinamik bir yaklaşımın benimsenmesinin gerektiğine dikkati çekerek, şu tabirler yer aldı:
“Hesaplama gücündeki daima artış, dağıtık defter teknolojilerindeki yenilikçi yaklaşımlar ve siber güvenlik alanındaki yeni sorunlar ile tahlilleri üzere birçok faktör yakın ve uzak gelecekte dijital Türk lirasının sürekliliğinde kritik değere sahip olabilir. Dijital Türk lirasının kuantum bilişim dahil dinamik teknoloji ortamına ahenk sağlayabilmesi için, AR-GE faaliyetlerinin tedavül sonrasında da devam etmesi bekleniyor.”
