Yetişkinlerin günde en az 7-8, çocukların ise 9-10 saat uyuması gerekiyor. Halbuki günümüzde uyku müddetleri bu sayıları çok çok altına düşüyor…
Uzmanlar ise bu durumun bilhassa beyin için önemli, riskleri olduğunu belirtiyor… ‘’Gece geç yatmak kısa vadede önemli sıkıntılara yol açmaz. Fakat uzun vadede unutkanlık, dikkat dağınıklığı ve beyin yaşlanmasının en görünmez nedenlerinden biridir’’ diyen Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, uykusuzluğun beyne tesirlerini ve tertipli uykunun ipuçlarını şöyle açıkladı:
Prof. Dr. Derya Uludüz
Şimdi fark etmezsiniz ancak acısı sonra çıkar
Beyninizi genç tutmak, hafızanızı korumak ve ömür kalitenizi artırmak için erken yatmayı alışkanlık haline getirin.
Özellikle 34 yaş üstü bireylerde geç saatlere kadar ayakta kalmak, sırf sonraki gün yorgunluk yaratmakla kalmıyor; uzun vadede unutkanlık, dikkat dağınıklığı, beyin sisi ve hatta Alzheimer riski üzere önemli sıkıntılara taban hazırlıyor.
Kendini yenileyemez
Uyku sırasında beyin, gün içinde öğrenilen bilgileri düzenler, hafızaya kaydeder ve hislerimizi istikrarlar.
Geç yatıp kısa uyuyanlarda beyin kendini yenileyemez ve sonraki gün:
– Hafıza zayıflar.
– Dikkat eksikliği artar.
– Karar verme maharetleri bozulur.
Bu nedenle -ders çalışırken sabahlayayım, daha yeterli öğrenirim- inancı aslında yanlış bir efsanedir. Tam bilakis, hafıza pekişmesi uykuda olur.
Geç saatlerde uyumanın ne üzere ziyanları olur?
Geç ahenge alışkanlığı beyin sıhhatimizi olumsuz istikamette tesirler. İşte ortaya çıkan problemler…
Gizli tehlike: Gerilim ve iltihap
Geç uyumak bedenin kortizol (stres hormonu) düzeylerini artırır. Kortizol uzun müddet yüksek kaldığında:
– Kalp-damar sıhhati bozulur.
– Bağışıklık sistemi baskılanır.
– Beyin küçülmeye başlar, bilhassa de hafıza merkezi olan hipokampus ziyan görür.
Ayrıca, sistemsiz uyku iltihabı (inflamasyon) tetikler. Kronik iltihap sırf eklemleri değil, beyin damarlarını ve nöronlara da ziyan verir.
Sonuç: Zihinsel yavaşlama ve hızlanan yaşlanma…
Çöp toplama sistemi derin uykuda çalışır
Beyin sıhhatinin en kritik sistemlerinden biri, gece uykusu sırasında beyin hücreleri ortasında dolaşan “glimfatik sistem”dir.
Bu sistem, gün uzunluğu biriken toksinleri ve atıkları temizler. Geç yatmak, bilhassa gece yarısından sonraki ‘derin uyku’ evresini kısaltır. Paklık tam yapılamayınca, beyinde ziyanlı proteinler birikir. Bu birikimler uzun vadede:
– Unutkanlık nedenleri ortasında öne çıkar,
– Hafıza kaybı ve dikkat bozukluğu oluştur,
– Alzheimer riskini artırır.
Hastalarımdan biri, daima gece geç yatma alışkanlığı yüzünden sabahları baş ağrısı ve unutkanlık şikâyetiyle başvurmuştu.
Uyku nizamı değiştiğinde, birkaç hafta içinde zihinsel berraklığının geri geldiğini fark edince çok şaşırdı.
Biyolojik saatin bozulmaması gerekir
İnsanın tabiatında gece uyumak, gündüz faal olmak vardır. Lakin geç saatlere kadar ışığa, televizyon ve telefondan gelen ekran ışığına maruz kalmak melatonin hormonunu baskılar.
Melatonin, biyolojik saati korur, uyku ritmi ve beden ısısının ayarlanmasını sağlar. Lakin sırf uykuya dalmayı kolaylaştırmaz, birebir vakitte:
– Beyin yaşlanmasını yavaşlatır.
– Antioksidan ve antikanserojen tesir gösterir.
– Beyin hücrelerini gerilim ve iltihaptan korur.
– LDL kolesterolü azaltır.
– Enerji metabolizmasında rol alır.
Geç yatmak melatonini düşürdüğü için, beyin hem dinlenemez hem de hücresel seviyede korunmasız kalır. Yaşlılıkta ve gece çalışanlarda uyku azalmasına bağlı melatonin yetersizliği insülin direnci ve obeziteye neden olur.
BEYİN SAĞLIĞI
Teknolojik bağımlılığın etkisi
Günümüzde gece yarılarına kadar uyumuyor sinema seyrediyor ya da toplumsal medyada gezinip duruyoruz…
Bu yüzden beynimizi mahvediyoruz. Uyku hormonu ölüyor ve vakitle uyku sorunu da yaşamaya başlıyoruz.
Dolayısıyla ‘Uyuyamıyorum hap aldım uyudum’ diyenlerin sayısı az değil… Uyudunuz lakin içtiğiniz hapla düzmece bir uyku uyudunuz.
Nerdeyse 3 bireyden birinde uyku sorunu var.
Uyku hapı uyku için bitki çayları içmek yerine siz evvel elinizdeki telefonları bir kenara bırakın ki beyin dinlenmeye geçsin.
İŞTE TAHLİL ÖNERİLERİ
Erken yatmak beyninizi yıllarca genç tutabilir. Bunun için şunları yapabilirsiniz:
– Düzenli uyku saati belirleyin: Her gün tıpkı saatte uyumaya çalışın.
– Ekranlardan uzak durun: Uyumadan 1-2 saat evvel telefon ve bilgisayarı bırakın.
– Uyku ortamınızı düzenleyin: Karanlık (melatonin hormonu karanlıkta artar aydınlıkta baskılanır), sessiz, havalandırılmış ve serin bir odada uyumak beyin sıhhati için ülküdür.
– En az 7-8 saat kaliteli uyku alın: Beynin tam temizlenmesi ve hafızanın güçlenmesi için gereklidir.
