Sessiz ikili: Kalp düşmanları tansiyon ve kolesterol
Hipertansiyon ve yüksek kolesterol, kalp sıhhatini tehdit eden en değerli iki faktör.
Fakat bu ikili birçok vakit belirti vermez. Birçok kişi lakin kriz sonrası bedellerine baktırır.
Oysa bu hastalıklar kalp krizi yahut felç meydana gelmeden yıllar evvel başlamıştır. (Kaynak: European Heart Journal, 2022).
Kolesterol nedir, neden bu kadar değerli?
Kolesterol bedende hormon üretimi ve hücre zarlarının imali için gereklidir. Fakat dengesizliği damar sıhhatini bozar.
– LDL (kötü kolesterol): Damar çeperine yapışıp plak oluşturur.
– HDL (iyi kolesterol): Fazla kolesterolü temizleyerek karaciğere taşır.
– Trigliserit: Kandaki yağların bir tipi; yüksekliği kalp krizi riskini artırır.
İdeal kıymetler:
– LDL: 100 mg/dL’nin altında
– HDL: Kadınlarda 50, erkeklerde 40 mg/dL’nin üzerinde
– Trigliserit: 150 mg/dL’nin altında (Kaynak: AHA Guidelines, 2024)
Tansiyon kaç olmalı? 13/8 yüksek mi?
Türkiye’de erişkin nüfusun %35’inden fazlası hipertansiyon hastası. Fakat birçok bunun farkında değil.
Normal sonları:
– Optimal: 120/80 mmHg ve altı
– Yüksek olağan: 130–139 / 80–89 mmHg
– Hipertansiyon: 140/90 mmHg ve üzeri Yani “13’e 8” dediğimiz kıymet, artık yüksek olağan sayılıyor. Ve kalp hastalığı açısından riskli bölgede kabul ediliyor (Kaynak: Türk Kardiyoloji Derneği, 2023).
Tansiyonun bilinmeyen yüzü: Gece yükseliyorsa…
Gece uyku sırasında yükselen tansiyon, kalp için sessiz tehdittir. Bu durum “gece hipertansiyonu” olarak bilinir ve kalp yetmezliğiyle bağlantılıdır.
Uykuda tansiyonu 135/85’i geçenlerde kalp krizi ve felç riski 3 kat artar.
(Kaynak: Sleep and Cardiovascular Health Study, 2022)
Trigliserid ve karaciğer bağlantısı
Karaciğer yağlanması olan bireylerde trigliserit çoklukla yüksektir. Bu durum hem
damar sertliği hem de kalp büyümesi riskini artırır.
Özellikle 50 yaş sonrası erkeklerde trigliserit bedelleri dikkatle izlenmelidir (Kaynak: Journal of Clinical Lipidology, 2023)
İnsülin direnci ve bel etrafı: Sessiz tehdit
Bel etrafındaki artış, yalnızca göbek değil, tıpkı vakitte kolesterol profilinde bozulma manasına da gelebilir. Bilhassa insülin direnci olan bireylerde:
– HDL düşer.
– Trigliserit artar.
– LDL parçacıkları küçülüp ağırlaşır.
(Kaynak: American Heart Association, 2020)
Bu tablo, görünürde sağlıklı bireylerde bile kalp hastalığına yer hazırlayabilir.
Trigliserit/HDL oranına dikkat!
Bu oran, damar sıhhatini gösteren güçlü bir göstergedir.
– Trigliserit: 200 / HDL: 40 → Oran: 5
Bu, önemli kalp-damar hastalığı riskidir. Halbuki tıpkı kişinin toplam kolesterolü 180 üzere makul olabilir.
– Trigliserit/HDL oranı 2’nin üstündeyse kalp hastalığı riski başlar. (Kaynak: Cleveland Clinic Journal of Medicine, 2021)
Kolesterol yüksekliği her vakit tehlikeli mi?
Kolesterol seviyeniz olağan olsa bile, damarlarınıza ziyan veren kolesterol taşıyıcıları olabilir.
Bu farkı ortaya koyan yeni kuşak araştırmalar, küçük ve ağır LDL parçacıklarının damarlara daha kolay girip
plak oluşumunu hızlandırdığını gösteriyor.
(Kaynak: JAMA Cardiology, 2023).
Harvard Tıp Fakültesi’ne nazaran, kalp krizi geçiren bireylerin %50’sinin kolesterolü “normal” seviyedeydi. Ancak
detaylı analizlerde
bu şahısların küçük, ağır LDL taşıyıcılarına sahip olduğu anlaşıldı.
(Kaynak: Harvard Medical School, 2022).
Kısacası
LDL’niz 100 olsa bile parçacıklar küçükse kalbiniz risk altında olabilir.
Bu farkı anlamak için kullanılan testlerden biri, Lipoprotein Parçacık Boyutu Tahlili (NMR LipoProfile) testidir. Bu test, yalnızca kolesterol ölçüsünü değil, taşıyan parçacıkların sayısını ve boyutunu da ölçer.
Aynı ölçüde atığı, birkaç büyük “kamyon” mu taşıyor? Yoksa çok sayıda küçük “damperli kamyon” mu? İkincisi, damar için çok daha tehlikeli.
Her şey yeterli görünürken içeride kriz hazırlanıyor olabilir
“Yememe dikkat ediyorum, biraz tansiyonum var fakat ilaca başlamadım, kolesterolüm de biraz yüksek…”
İşte bu cümle, Türkiye’de milyonlarca kişinin ortak sesi.
Ama bu güzel niyetli ihmalkârlık, kalbin en sevmediği durumdur. Zira bu hastalıklar “sessiz ilerleyip ani sonuç veren” cinsten.
Kalp sıhhati, dış görünüşle ölçülmez. Tansiyonunuz kriz çıkarmayabilir ancak yıllar içinde damarlarınızı çatlatır. Kolesterolünüz ağrı yapmaz lakin her gün damar içinde birikim artar.
Bu yüzden ölçüm, denetim, takip… Ve gerekiyorsa tedavi. Zira kalbiniz, sizin sorumluluğunuzdadır.
Statin ilaçlar: Efsaneler ve gerçekler
Statinler, karaciğerde kolesterol üretimini azaltır. LDL’yi %30-50 oranında düşürür. Fakat kullanımı birtakım bireylerde kas ağrısı üzere yan tesirler yaratabilir.
– 10 yıl boyunca statin kullanan bireylerde kalp krizi riski %30 azalır.
– En büyük yarar, 40–65 yaş ortası riskli bireylerde görülür.
(Kaynak: The Lancet, 2020 meta-analizi)
Kolesterolü doğal yolla düşürmek mümkün mü?
Evet, ömür şekli değişiklikleriyle kolesterol düşürülebilir:
– Yulaf, baklagil ve zerzevat (lif)
– Ceviz, zeytinyağı, avokado (iyi yağlar)
– Tempolu yürüyüş
– Omega-3 ve şekersiz yeşil çay
(Kaynak: Harvard Health, 2023)
Ama ileri seviye hadiselerde ilaç desteği gerekebilir.
YARIN:
– Kalp krizini evvelce haber veren belirtiler.
– Göğüs ağrısı dışında hangi sinyaller ikaz sayılır?
– Bayanlarda kalp krizi neden mide bulantısıyla başlar?
– Uykusuzluk ve çene ağrısı neden ciddiye alınmalı?
– Efor testi riskleri ne kadar yanlışsız belirler?
-Evde yapabileceğiniz erken ihtar testleri nelerdir?
